میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

در این مقاله به جنگنده های عملیاتی در نیروی های مسلح ایران می پردازیم.شایان به ذکر است هیچ کدام از اعداد و ارقام که در مورد جنگنده های ذکر شده از جمله ​ناوگان غربی عدد دقیقی نیستند زیرا معلوم نیست طی جنگ چند فروند انها از دست رفته باشد و تمام اعداد بر اساس گفته منابع معتبر و بزرگ غربی و برخی  منابع داخلی نوشته شده و نشانده واقعیت محض در نیروی هوایی ارتش و سپاه پاسدران نیست.

یران در سال ۱۹۶۵ دست به دریافت سری اول اف۵ خود به عنوان اولین جت مافوق صوت  خود زد   و در مجموع ۱۰۴ فروند F-5A (نسخه رزمی تک سرنشینه )  و ۲۳ فروند اف۵ بی(نسخه دو سرنشینه رزمی اموزشی) زد. هر دو دارای نقش جنگنده بمب افکن سبک بودند و اگرچه اف۵ ای و بی رادار نداشتند  و  یک جنگنده روز پرواز بودند ولی از نظر چالاکی جنگنده بسیار مناسبی بودند و در داگ فایت دست بالا را داشت .ایران در سال ۱۹۷۴ دست به دریافت نسخه  پیشرفته اف۵ ایی و اف با کد تایگر ۲ زد  و در مجموع ۱۶۶ فروند از دو نسخه ایی و اف در کنار ۱۶ فروند نسخه شناسایی RF-5A را دریافت کرد. با در نظر گرفتن اینکه شاه به دنبال خرید اف۱۶ بود قرار بود اف۵ ها بین  سال ۱۳۶۲ تا ۱۳۷۰ از  خدمت خارج شوند  و اف۱۶ جای انها را بگیرد   و حتی تا پیش از انقلاب بخش عمده اف۵ A و B به کشورهای چون  عربستان، اتیوپی ،ترکیه،یونان و ویتنام جنوبی  داده شد. ایران حتی مدتی چند اف۵ ای و بی را برای کمک به ویتنام جنوبی فرستاد که در نهایت به خدمت ان کشور  نیز در امد. اف۵ ایی و اف دارای رادار بودند اگرچه بیشتر برد رادار به ندرت به ۲۰ کیلومتر می رسید و تنها یک رادار ساده برای پرواز در اب و هوایی بد بود و عملا کاربرد زیادی نداشت به صورتی که بودن ویا نبودن ان فرق زیاد نداشت و حتی طی جنگ با عراق بارها برای افزایش  میزان سلاح قابل حمل از روی دماغه برداشته میشد

 

با اغاز جنگ علیه عراق  اف۵ بیشتر در ایران برای درگیر در خط مقدم به کار می رفت تا عملیات عمقی زیرا از یک سو نداشت رادار مناسب و از سوی دیگر برد کم  ان را برای عملیات در عمق خاک دشمن نا مناسب کرده بود و یا اینکه معمولا چندان وارد عمق خاک دشمن نمی شد  اگرچه موارد  بسیاری نیز نقش نفوذی را بازی کرد .اف۵ چنگنده های چالاکی  بود ولی در نهایت تعداد از انها شکار جنگنده ای چون میگ۲۱  و میگ۲۳ شد که معمولا در  خط مقدم با انها روبرو میشد .

 

 

F-5E

جنگنده آموزشی سیمرغ

نخستین فانتوم در شهریور سال ۱۳۴۷ وارد ایران شد که شامل  ۱۶ فروند اف۴  دی فانتوم بود که مدتی بعد ۱۶ فروند دیگر نیز به این تعداد پیوست. در ادامه شاه در سال ۱۳۵۱ دست به سفارش  اف۴ ایی  زد و ۱۷۷ فروند ان در کنار نسخه شناسایی  سفارش  داد و دست  کم در یک نوبت  اقدام به سفارش  نسخه سرکوب پدافند هوایی  فانتوم با کد F-4G زد که با مخالفت امریکا مواجعه شد و در نهایت با نارضایتی تعداد بیشتری اف۴ ایی دریافت کرد

 

ایران تا سال ۱۳۵۷ در مجموع ۳۲ فروند اف۴ دی، ۱۷۷ فروند اف۴ ایی و ۱۶ فروند ار اف ۴ ایی را تحویل گرفت که بعد از اسرائیل و المان(که هردو امروزه  فانتوم را از خدمت خارج کردند) سومین دارنده بزرگ فانتوم در خارج از امریکا بود

 

فانتوم در جنگ با عراق ستون فقرات نیروی هوایی ایران بود توان سوختگیریی هوایی به ان اجازه عملیات های عمقی  را میداد و حتی با موشک ماوریک در نقش ضد کشتی نیز ظاهر شد .با پایان جنگ ایران همچنین بر اساس منابع مختلف بین ۴۵ تا ۸۰ فروند فانتوم  در اختیار  داشت که نباید عدد واقعی  بیشتر ویا کمتر از این میزان باشد و بر اساس منابع غربی  ایران همکنون بیت ۵۰ تا ۶۵ فروند فانتوم عملیاتی دارد که شامل  ۳ تا۴ فروند ار اف ۴ نیز می باشد. ایران در کنار ار اف۴ ایی به صورت غیر رسمی دست کم سه فروند ار اف ۴ سی نیز تحویل گرفت که ممکن است یک فروند از ان همچنان در خدمت باشد

 

فانتوم های ایران به غیر از بمب های سقوط ازاد توان حمل موشک ماوریک و بمب های هدایت لیزری  پیویی ۱ را داشتند  که هر دو در زمان حکومت گذشته وارد خدمت شد. ماوریک  به تعداد بالای  توسط ایران خریدارش شد و بیش از ۲۰۰۰ تیره ماوریک وارد ایران شد ولی  تعداد بمب های هدایت لیزری کم بود و تنها از اف۴ دی پرتاب میشد که دارای یک غلاف دردسر ساز متصل به کابین خلبان از نوع AVQ-9  بود که تنها بعد از چند ماموریت با این غلاف  که حتی در موارد باعث از دست رفتند فانتوم های نسخه دی شد کنار گذاشته  شد و هرگز از انها استفاده نشد.

 

 

 

F-4

 

ایران تا سال ۱۳۵۷  از ۸۰ تامکت سفارش ۷۹ فروند را تحویل گرفت اگرچه دو فروند  پیش از انقلاب از دست رفت و بعد از ان نیز ایران دست  کم در جریان جنگ با عراق  ۱۱ تامکت دیگر را به دلایل مختلف  از جمله  سه فروند بر اثر درگیری هوایی  که دو  فروند توسط  میراژ های عراقی و یک فروند توسط میگ۲۳ ام اف از دست داد

 

اف۱۴- ستون اصلی رهگیری نیروی هوای ارتش ایران

با وجود این تامکت بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ جنگنده را سرنگون کرد و رکورد خوبی از خود به جا  گذاشت و به عنوان تنها نسل چهارم جنگ ایران و عراق  به خوبی درخشید. ایران تا پیش از  انقلاب  برای تامکت ها خود ۲۵۰ تا ۲۸۵ تیره موشک فونیکس را دریافت کرد که تا  سال نخست جنگ نیز تنها موشک تامکت های ایرانی  بود تا اینکه به  تدریج موشک  سایدواندر و اسپارو نسخه E روی تامکت نصب شد.

به نظر می اید  بیشتر پیروزی های هوایی ایرانی با تامکت با سایدواندر و بعد از ان با فونیکس به دست امده و گفته شده تنها یک پیروزی با اسپارو به دست امده که دلیل ان کارایی کم اسپارو نسخه ایی بر روی تامکت بوده زیرا نسخه  طراحی شده اسپارو برای تامکت نسخه  ایی-۴ بوده ولی ایران تنها نسخه ایی-۲ را در خدمت داشت که برای فانتوم در نظر گرفته شده بود.  کارایی پایین اسپارو باعث شد در میانه جنگ ایران به فکر نصب موشک زمین  به هوای هاوک روی تامکت بکند که در اخر جنگ  این کار روی چند تامکت انجام شد ولی مشخص نیست ایا تمامی ناوگان به هاوک مجهز شدند ویا نه .

با وجود  اینکه هاوک کارایی بسیار بهتری نسبت به اسپارو داشت ولی تنها دو فروند ان انهم یکی زیر هر بال قابل حمل توسط تامکت است. ایران  همچنین در اواخر جنگ تامکت را مجهز به بمب سقوط ازاد کرد و در عملیات  بر ضد عراق چند باری از ان بهره برد  و حتی گذارشاتی از تجهیز این جنگنده به سلاح های هدایت شونده  هوا به زمین  نیز امده است ولی هرگز تصویری منتشر نشده و یا در رزمایشی ازمایش نشده و بعید است با در نظر گرفت اینکه تامکت ۳۷ سال همچنان پیشرفته ترین شکاری ایرانها است ، در نیروی هوایی نقشی غیر از دفاع هوایی  به ان داده باشند. ایران دست کم روی یک فروند تامکت خود موشک ار ۲۷ و ار ۷۳ را ازمایش کرده که نتیجه مطلوب بوده ولی احتمال این کار نیز برای روز مبادا است .

ایران ۱۸ فروند نسخه تک سرنشینه   و ۷ فروند نسخه دو سرنشینه  را دریافت کرد که دست کم چهار فروند ان از دست رفت . اف۷ نسخه چینی دارای  سرعت فرود بالای است و  مشکل از دست رفتن سیستم هیدرولیک  ویا سخت  شدن استیک هدایت را دارد . این جنگنده در دو سال اخر جنگ تحویل ایران شد و احتمالا در اواخر جنگ در عملیات هوا به زمین  با بمب های مارک ۸۲  و راکت  شرکت داشته  و امروزه برای اموزش خلبانان نیز به کار می رود .

اگرچه اف۷ جنگنده موثری نیست ولی با داشتن هشدار دهنده راداری، اچ یو دی و مسافت یاب لیزری از این باب از اف۵ نیروی هوایی پیشرفته تر است و رادار ان اگرچه از نظر برد  چیزی از رادار اف۵ برتری ندارد ولی کارایی کلی بهتری دارد. اف۷ به دلیل داشتند اچ یو دی و سامانه تایین  محل برخورد بمب در تمرینات پرتاب بمب  نیروی هوایی همواره از اف۵ و اف۴  در پرتاب بمب های غیر هدایت شونده سقوط ازاد  دقیق تر عمل کرده است. اف۷ ایرانی به غیر از بمب سقوط ازاد مارک ۸۲ و خوشه ای بی ال ۷۵۵ و راکت انداز  مجهز به موشک هوا به هوایی پی ال ۷ هستند .

ایران در اواخر دهه ۱۳۷۰ شمسی  تلاشی را برای خرید اف۸ -۲ام از چین کرد ولی این تلاش موفق نبود. اف۷ امروزه در نیروی هوایی ایران میتواند در نقش هوا به زمین فعالیت کند البته  باید در زمینه حمل سلاح ارتقاتی رو ان انجام  شود کما اینکه پاکستان  از اف۷ های خود برای عملیات پشتیبانی هوایی استفاده میکند و حتی نسخه های اخر اف۷ پی جی را مجهز به بمب لیزری نیز کرده است  ولی در مجموع اف۷ حتی اگر این مسئله را نیز قبول کنیم در رزم هوایی مشابه اف۵ باشد ولی نه اف۵ و نه خود اف۷  در درگیری هوایی هوایی این دوران کارایی ندارند و در زمینه میزان حمل تسلیحات هوا به زمین نیز دارای توان حمل سلاح کمتری نسبت به اف۵ است زیرا از روز اول در نقش یک شکاری رهگیر طراحی شده . همکنون  اف۷ ها در گردانهای شکاری ۵۱ ، ۵۲ و۵۳  در امیدیه و در نسخه اموزشی در اصفهان خدمت میکند.

ادامه دارد ....

منبع : 

http://jangaavaran.ir/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%86%D8%AF%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%AF-%D8%AF%D8%B1-%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%AA-%D9%86%DB%8C%D8%B1%D9%88-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D9%84%D8%AD/