میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

سوخوي اس يو – 27 يا در زبان روسي Cy-27، كه در سازمان ناتو با نام فلانكر (Flanker) ناميده مي‏شود، در اصل يك جنگنده ساخته شده در دوران اتحاد جماهير شوروي است كه توسط دفتر طراحي سوخوي (SDB) طراحي و ساخته شده است.اين جنگنده، در اصل براي ايجاد توان مقابلهء نيروي هوايي اتحاد شوروي در برابر نسل جديد جنگنده‏هاي آمريكايي نظير F-14 Tomcat و F-15 Eagle و F-16 Fighting Falcon و F/A-18 Hornet ساخته شد.
سوخوي27 داراي برد پروازي استثنايي، قابليت حمل مهمات بالا و چابكي فوق العاده است. جنگندهء سوخوي27 اغلب در نقش «ماموريتهاي برتري هوايي» به كار گرفته مي‏شود، اما قادر است در اغلب ماموريتهاي رزمي نيز شركت كند.

ماموريت برتري هوايي: air superiority mission
برخي كارشناسان بر اين عقيده هستند كه جنگندهء سوخوي27، حاصل يك مناقصهء انجام شده جهت توليد جنگنده بين شركتهاي ميگويان – گيرويچ و سوخوي بوده است و ماحاصل اين مناقصه، منجر به توليد سوخوي27 و ميگ29 شده است كه ظاهري شبيه به هم دارند؛ اما اينطور هم نيست، زيرا سوخوي27 به عنوان يك جنگنده شكاري - رهگير و برتري هوايي دوربرد شناخته مي‏شود، در حالي كه ميگ29 در نقش يك جنگندهء پشتيباني كوتاه برد تاكتيكي عمل مي‏نمايد.

Su-33
ناوگان دفاع هوايي Su-33، بر اساس Su-27، جهت حمل و پرواز از روي ناوهاي هواپيمابر شوروي ساخته شد. تفاوت اصلي بين آنها، قلاب نصب شده در انتهاي بدنه و يك جفت بالچهء كوچك (كانارد) تعبيه شده در جلوي بالهاي Su-33 مي‏باشد. گفته مي‏شود هدف اصلي از ساخت جنگندء رهگير Su-33، توان رقابت ناوهاي هواپيمابر شوروي با جنگندهء ناونشين آمريكايي F-14A Tomcat بود. در اين بين، جنگندهء ناونشين MiG-29K، با جنگندهء ناونشين آمريكايي F/A-18A/B قابل رقابت دانسته مي‏شود.

Su-30
سوخوي30، مدلي دو نفره، دومنظوره، جهت انجام عمليات در همه گونه آب و هوا، دفاع هوايي و انجام دهندهء ماموريتهاي ضد اهداف زميني، در فواصل دور شناخته مي‏شود كه بر اساس طرح سوخوي27 شكل گرفته است.

Su-34 و Su-35
گونه‏هاي ديگر سوخوي27 شامل جنگندهء ضربتي بسيار پيشرفتهء Su-34 ويژهء عمليات ضد شناورهاي دريايي، و Su-35 كه گونه‏اي ارتقاء يافته از سوخوي27 جهت دفاع هوايي مي‏باشد.

پيش زمينه
به سال 1969، دولت اتحاد جماهير شوروي، اطلاع يافت كه نيروي هوايي ايالات متحده، كمپاني «مك دانل داگلاس» را جهت توليد طرح جنگندهء آزمايشي برتري هوايي خود، انتخاب كرده است. (اين انتخاب، در نهايت منجر به توليد جنگندهء F-15 شد)
جهت پاسخگويي به اين تهديد آتي، دولت اتحاد شوروي، برنامهء PFI (به معني: جنگندهء تكامل يافتهء پيشرو) را بنيان نهاد. طبق اين برنامه، قرار شد هواپيمايي جهت برابري و تقابل با جنگندهء جديد آمريكايي، توليد شود.
PFI مخفف عبارت روسي Perspektivnyi Frontovoy Istrebitel به معني Advanced Frontal Fighter

اما با پيشرفت برنامه، مشخصات طرح حاصل شده در برنامهء PFI، براي توليد يك نوع هواپيما و با تعداد مشخص، گران تمام شد و مورد ترديد قرار گرفت؛ بدين جهت مشخصات اختصاص يافته جهت توليد جنگنده در برنامهء PFI، به دو قسمت تقسيم شد: LPFI و TPFI.
* LPFI مخفف Lyogkyi PFI يا PFI سبك وزن (Lightweight PFI)
* TPFI مخفف Tyazholyi PFI يا PFI سنگين وزن (Heavy PFI)

همانند برنامهء توليد F-15، كه طرحش به يك زيرقسمت تقسيم شد (برنامهء «جنگندهء سبك وزن» به نام LWF كه منجر به توليد جنگنده‏هاي F-16 و YF-17 Cobra شد)، دفتر طراحي سوخوي نيز عهده‏دار اجراي طرح TPFI شد.
LWF مخفف Lightweight Fighter

T-10
طرح پيشنهادي سوخوي، به دليل آگاهي مقامات اتحاد شوروي از مشخصات F-15A، به نحو چشمگيري تغيير و بهبود داده شد و منجر به ساخت جنگندهء T-10 (به معني دهمين طرح بال دلتاي سوخوي) گرديد. اين هواپيما به تاريخ 20 مارس 1977، اولين پروازش را انجام داد.
اين هواپيما بال دلتا شکل بزرگي داشت، و به طور جداگانه، به دو موتور متصل مي شد، ضمن اينکه داراي دو سکان عمودي بود.
دالان بين دو موتور (نونل)، همانند F-14 Tomcat، به عنوان يک سطح اضافي جهت افزايش نيروي برا و مخفي کردن مهمات از ديد رادار، عمل مي کرد. (نصب مهمات، باعث افزايش سطح مقطع راداري هواپيماها مي شود)


Ram-K
هنگام طراحي، تصاويري از هحي، تصاويري از همرکز آزمايشات ژوکوفسکي (در نزديکي شهر رامنسکو) به وسيلهء ماهوارهء جاسوسي ثبت گرديد؛ به همين دليل، به طور موقت، کد رمز Ram-K به آن اطلاق گرديد. اعتقاد بر اين است که هواپيماي Ram-K در دو گونه طراحي شد: يک مدل يک نفره با بالهاي متغير، شبيه به جنگندهء F-14، و مدل ديگر هواپيمايي بود شکاري رهگير با بالهاي ثابت و دو نفره، که در حقيقت، سرانجام توسط شرکت ميگويان، منجر ساخت به طرح غيرمرتبط MiG-31 شد.
هواپيماي T-10 اي که به وسيلهء ماهوارهاي جاسوسي غربي رويت شده بود، به وسيلهء سازمان ناتو، به نام Flanker-A ناميده شد. طراحي T-10 دچار مشکلات فراواني بود؛ برجسته ترين مشکل، سقوط هفتم مي 1978 بود. به دليل بروز اين مشکلات، طراحي‎هاي مجدد گسترده‏اي صورت گرفت و در نهايت، مدلي با تغييرات بسيار زياد به نام T-10S ساخته شد و اولين پروازش را به تاريخ 20 آوريل 1981 انجام داد. اين مدل جديد نير، مشکلات ريشه‎اي فراواني داشت که منجر به بروز سانحهء سقوط 23 دسامبر 1981 شد.

S-27S
با توليد انبوه اولين مدل Su-27 که گاهي اوقات به نام Su-27S و کد سازمان ناتو Flanker-B شناخته مي‏‎شد، اين هواپيما به سال 1984، رسمن وارد خدمت در نيروي هوايي اتحاد شوروي (VVS) شد؛ اگرچه با وجود مشكلاتي در توليد، اين جنگنده، تا سال 1986، نتوانست حضور پررنگي داشته باشد.
سوخوي27، هم به خدمت دفاع ضدهوايي اتحاد شوروي (PVO) درآمد و هم در نيروي هوايي اتحاد شوروي (VVS) به كار گرفته شد. با تشکيل سازماندهي V-PVO، سوخوي27 در اين نيرو، ابتدا جهت رهگيري به کار گرفته شد و هواپيماهاي قديمي اين نيرو نظير سوخوي15 (يا Su-15) و توپولف28 (يا Tu-28 ) را از ميدان به در کرد و جايگزينشان شد.

VVS مخفف Voenno-Vozdushnye Sily به معني The Soviet Air Force
PVO مخفف Protivo-Vozdushnaya Oborona يا Войска ПВО به معني Soviet Anti-Air Defense
V-PVO مخفف Voyska PVO = نام اطلاقي به نيروي ادغام شدهء دفاع ضدهوايي و پست هاي فرماندهي و آموزشي يگانهاي هوايي اتحاد شوروي

اگرچه سوخوي27 قابليتهاي فراواني جهت حمل مهمات هوا به زمين دارد، اما در نيروي هوايي اتحاد شوروي، اين جنگنده در نقش اوليه‏اي که برايش از ابتدا در نظر گرفته بودند به کار گرفته شد. (يعني براي نقش پشتيباني هوايي يا برتري هوايي ميدان نبرد هيچگاه به کار نرفت) اين جنگنده تنها براي انجام ماموريتهاي جلوگيري از پرواز هواپيماهاي دشمن در آسمان اتحاد شوروي به کار رفت.
يکي از وظائفي که برعهدهء سوخوي27 گذاشته شده بود، حمله به هواپيماهاي پشتيباني کننده عملياتهاي هوايي سازمان ناتو، نظير هواپيماهاي سوخت رسان (تانکر) و هواپيماهاي پيش اخطار (آواکس) بود. برنامه‏ريزان نظامي شوروي، بر اين مسئله واقف بودند که نيروهاي ناتو، توانايي‎هاي شايان سوخوي27 را در نظر گرفته‏اند و بدين جهت، مي‏دانستند كه حملهء‌ همه‎جانبهء هوايي آنها، توسط اين جنگندهء جديد، بسيار محدود خواهد شد.
پس از فروپاشي اتحاد شوروي، سوخوي27، نه تنها براي اجراي نقشي که از ابتدا برايش در نظر گرفته بودند، در خدمت نيروهاي هوايي کشورهاي مشترک المنافع (CIS)، باقي مانده است؛ بلکه آخرين سري اين جنگنده، قادر است موشکهاي بسيار دوربرد هوا به هواي را حمل نمايد. اين موشکها، داراي بردي بين 300 تا 400 کيلومتر هستند و به عنوان موشک دوربرد ضدآواکس، کاربرد دارند.

* جنگندهء پشتيباني هوايي (air support): جنگنده‏اي که جهت ايجاد پوشش هوايي، براي انجام بي‎دردسر ماموريت، توسط جنگنده‏هاي تاکتيکي، به کار گرفته مي‎شود.

* جنگندهء برتري هوايي ميدان نبرد (battlefield air superiority): جنگنده‏اي که به ادوات و تجهيزات زميني دشمن حمله مي‎کند، ضمن اينکه مي‏تواند با هواپيماهاي دشمن، دست و پنجه نرم کند.

CIS مخفف کشورهاي مشترک المنافع يا Commonwealth Independent State

P-42
به سال 1986، مدل ويژه‏اي از سوخوي27 به نام P-42 ساخته شد که بر اساس بازتوليد از روي نمونهء اوليهء T-10S-3 بدست آمده بود. اين مدل ويژه که با عاري شدن از برخي قطعات، داراي حداقل وزن شده بود، جهت پاره‏اي از آزمايشات قابليتهاي پروازي، نظير تعيين نرخ اوج‏گيري در واحد زمان، حداکثر ارتفاع قابل صعود، مورد استفاده قرار گرفت. اين جنگندهء فوق‎العاده، توانست بين سالهاي 1986 تا 1988، تعداد 27 رکورد جهاني را کسب کند.

طراحي
طرح اوليهء سوخوي27 از نظر آئروديناميکي، بسيار به ميگ29 شباهت دارد، اما در واقع، بسيار بزرگتر است. سوخوي27، در ردهء جنگنده‏ها، هواپيماي بسيار بزرگي به شمار مي‏رود و براي کاهش وزن، به ميزان گسترده‏اي از آلياژ تيتانيوم در سازهء آن استفاده شده است. ميزان استفاده از اين آلياژ در سوخو27، حدود 30 درصد بيش از هواپيماهاي جنگندهء هم‎دوره‏اش مي‏باشد.
در سوخوي27 از مواد مرکب (کامپوزيت) استفاده‎اي نشده است. بالهاي متمايل به سمت عقب سوخوي27، در قسمت ريشهء بالها، يعني محل اتصالشان به بدنه، با بدنه آميخته شده‏اند و يک تکه به نظر مي‏رسند. اين بالها، در اصل، از نوع بالهاي دلتاشکل محسوب مي‏شوند، اگرچه، برخلاف بالهاي دلتاشکل (نظير مدل به کار رفته در ميگ21)، نوک آنها به نحوي بريده شده است که بتوان در نوک بالها، ريل پرتاب موشک يا غلاف ضدالکترونيک (ECM) نصب نمود.
سوخوي27 يك جنگندهء بال دلتاي كامل به شمار نمي‏‎رود، زيرا كه طبق معمول ساير هواپيماها، داراي سكانهاي افقي و عمودي است كه دو سكان عمودي و دو سكانهاي افقي، در انتهاي خروجي موتورهاي، نصب شده‏اند. سكانهاي افقي، وظيفهء تكميل حركت عرضي هواپيما را برعهده دارند.

Su-30MKI

دو موتور توربوفن AL-31F ساخت ليولكا (Lyulka)، به دلائل ايمني و اطمينان از ورود جريان هواي بي‏‏وقفه به درونشان، با فاصلهء نسبتن زيادي از يكديگر، نصب شده‏اند. فضاي بين دو موتور که در اصطلاح، «تونل» ناميده مي شود، نيروي کشش (برا) اضافي را فراهم مي آورد و باعث کاهش فشار وارده به بالها مي شود. تيغه هاي متحرک در مدخل ورودي هواي موتورها که در اصطلاح Moveable Guide Vanes ناميده مي شوند، ضمن آنکه به سوخوي27، اجازهء پرواز در سرعتهاي 2 ماخ و فراتر را مي دهند، باعث کمک به جريان يافتن هواي مورد نياز موتورها به هنگام پرواز در حداکثر زاويهء‌ حمله مي شوند. يک صفحهء توري شکل در بالاي هر مدخل ورودي هوا، مانع ورود خار و خاشاک به داخل موتورها هنگام برخاستن هواپيما از سطح باند مي شوند.

Fly By Wire
سوخوي27 اولين هواپيماي عملياتي شوروي بود که به سيستم کامپيوتري «پرواز به وسيلهء سيم» يا Fly By Wire مجهز شده بود. اين سيستم، پيشتر توسط دفتر طراحي و مهندسي سوخوي، بر روي بمب‎افکن سوخوي T-4 نصب و تجربه شده بود. (بمب‎افکن سوخوي T-4 هيچگاه عملياتي نشد)
ترکيبي از دو مشخصهء «ميزان کم وزن بارگذاري بالها» و «کنترل‏هاي پروازي قدرتمند»، از سوخوي27، يک جنگندهء فوق العاده چابک مي‏سازد. اين خصائص باعث مي‏شوند که سوخوي27 حتا در شرائط پروازي با سرعت کم و زاويهء حملهء زياد نيز، هواپيمايي قابل کنترل باشد.
وزن بارگذاري بالها = Wing Loading: عددي که از تقسيم وزن کل هواپيما بر مساحت بالها بدست مي آيد.

انجام مانورهاي Cobra & Kulbit توسط مانورپذيرترين هواپيماي جهان
در نمايشات هوايي، براي اثبات توانايي هاي مانورپذيري خارق العادهء سوخوي27، از مانور Cobra (به زبان روسي Pugachev's Cobra) يا Kulbit استفاده مي‏شود. در اين مانورها، به طور ديناميکي، از سرعت هواپيما به شدت کاسته مي‏شود؛ براي اين کار، براي مدتي، زاويهء حمله، در حدود 120 درجه حفظ مي‏شود.

سيستم تغيير بردار رانش، که بر روي مدلهايي از سوخوي27 (اين سيستم، بعدها بر روي مدل Su-30MKI جهت نيروي هوايي هند و Su-35 جهت نيروي هوايي روسيه تعبيه شد) به طور آزمايشي به کار گرفته شد، به هواپيما اجازه مي‎دهد تا گردش‏هاي بسيار سنگين را بدون ايجاد شعاع گردشي، انجام دهد؛ ضمن اينکه در حالت پرواز عمودي، به پشت خود بغلتد، سپس با حداقل فشار جهت بالا کشيدن دماغه، به حالت پرواز در حالت تراز بازگردد. البته با نگاهي به سابقهء نمايشات هوايي، انجام اين گونه نمايشات و قابليتهاي پروازي، اغلب نشان دهندهء تفاوت و برتري فاحشي نسبت به قابليتهاي اوليهء سوخوي27 مي‎باشد. با اين حال، سوخوي27، حتا بدون داشتن سيستم تغيير بردار رانش، در بين کل هواپيماهاي حال حاضر جهان (چه نظامي چه غيرنظامي)، در مکان اول از نظر قابليت مانورپذيري قرار مي‏گيرد.


Su-27K: نوع ناونشين (Naval Version)
نوع ناونشين سوخوي27، جنگندهء Su-27K (با نام گذاري ديگر: Su-33) مي باشد که جهت افزايش نيروي برا و کاهش مسافت لازم جهت برخاست، به يک جفت بالچهء کوچک (کانارد) تجهيز شده است. اين مسئله، يعني کوتاه شدن مسافت لازم جهت برخاست، بسيار براي نيروي دريايي روسيه اهميت دارد، زيرا ناو هواپيمابر آدميرال کوزنتسف (Admiral Kuznetsov) فاقد کاتاپولت (پرتاب کنندهء هواپيماها جهت بلند شدن از عرشهء ناو) مي‎باشد. اين بالچه‎هاي کوچک، به دليل کارايي مثبت، در جنگنده‎هاي منشعب از سوخوي27 نظير Su-30 و Su-35 و Su-37 نيز به کار گرفته شدند.

تانکهاي پرحجم داخلي ذخيرهء سوخت
يکي ديگر از ويژگي‏هاي درخور توجه سوخوي27، استفاده اين هواپيما از تانکهاي پرحجم داخلي حمل سوخت مي‏باشد. در حالت پر بودن کامل اين تانکها جهت دستيابي به حداکثر برد پروازي، وزني برابر 9400 کيلوگرم (20700 پاوند) سوخت در آنها ذخيره مي‏شود، هرچند که قابليت مانورپذيري سوخوي27 در اين حالت، محدود مي‏شود و وزن معقول سوخت جهت بارگذاري، رقم 5270 کيلوگرم (11620 پاوند) مي‏باشد. برتري پرحجم بودن تانکهاي سوخت داخلي، ايجاد توانايي بسيار قابل توجه در انجام ماموريتهاي دوربرد مي‏باشد؛ بدين جهت، به ندرت لازم مي‏شود که سوخوي27 از تانکهاي خارجي قابل پرتاب خارجي سوخت، استفاده کند که حمل تانکهاي خارجي، باعث افزايش پسا (اصطکاک هوا) شده و جايگاههاي مورد نياز جهت حمل مهمات را نيز در اشغال خود نگه مي‏دارد.

تسليحات استاندارد
سوخوي27 به يک مسلسل بسيار پرقدرت 30 ميلي‎متري از نوع GSh-30-1  Gryazev-Shipunov ساخت Izhmash JSC در محل ريشهء بال سمت راست مجهز شده است و داراي 10 جايگاه حمل مهمات، جهت نصب انواع موشکهاي هوا به هوا و ساير تسليحات مي‏باشد.
مسلسل Gryazev-Shipunov GSh-30-1 كه توسط نيروهاي به خدمت گيرنده با نام ديگر 9A-4071K شناخته مي‏شود، يك مسلسل 30 ميلي‏متري با وزن 46 كيلوگرم و نواخت 1800 گلوله در دقيقه است كه توسط شوروي و بعدها در هواپيماهاي نظامي روسيه به كار گرفته شد. اين مسلسل در اوائل دههء 1980 وارد خدمت شد. سازندهء آن، كمپاني روسي Izhmash JSC مي‏باشد.

نه HOTAS ، نه MFD
محدوديت سوخوي27‏، از نظر كيفيت و سطح تكنولوژي نازل كابين و سيستم‏هاي آويونيك مي‏باشد. در سوخوي27 يك نمايشگر سربالا (HUD) تعبيه شده است، اما اين جنگنده، همانند ميگ29، نه سيستم كنترل HOTAS دارد نه نمايشگرهاي چندمنظورهء پيشرفته (Multi Function Display).

البته هواپيماهاي سوخوي30 و سوخوي35 كه از سوخوي27 مشتق شده‏اند، در اصطلاح داراي «كابين شيشه‏اي» (Glass Cockpit) مي‏باشند؛ اين هواپيماها توسط شركت فرانسوي Sextant Avionique به نمايشگرهاي رنگي چندمنظوره، سيستم HOTAS، كلاه HMS و . . . . مجهز شده‏اند.
HOTAS مخفف Hands On Throttle-And-Stick يعني كليدهاي نصب شدهء كنترل گاز هواپيما بر روي دستهء‌ هدايت اصلي

رادار Phazotron N-001
رادار اصلي سوخوي27، از نوع پالس – داپلر و ساخت فازاترون بوده و N-001 (نام ناتو: Slot Back) نام دارد. اين رادار، داراي قابليت Track Wile Scan يا TWS بوده اما پردازشگر به كار رفته در آن، از نوع بسيار ابتدايي است و اين مسئله، باعث مي‏شود رادار، از تشخيص علائم ناصحيح دريافتي و همچنين جستجو در مناطق كور، بسيار ناتوان باشد، بدين جهت، رهگيري دقيق با اين رادار، بسيار دشوار است و نياز به مهارت و تجربهء فراوان دارد.
در جنگنده‏هاي Su-30 و Su-35، از مدل بالاتر رادار ساخت فازاترون به نام Bars N-011M استفاده شده است كه اين رادار جديد، داراي آنتن رهياب الكترونيكي، برد بهبود يافته، قابليت رهگيري هم‏زمان چند هدف و حساسيت بالا مي‏باشد.

سيستم IRST
در سوخوي27، به تقليد از جنگندهء F-14A Tomcat، از سيستم جستجو و رديابي مادون قرمز يا استفاده شده است. اين سيستم درست بر روي دماغه و مقابل كابين نصب شده و با يك سيستم فاصله‏ياب ليزري، هماهنگ شده است. اين سيستم مي‏تواند در خدمت رادار قرار بگيرد يا مستقلن براي حملات مخفيانه به كار گرفته شود. اين سيستم همچنين به كنترل مسلسل هواپيما كمك مي‏كند و دقت بيشتري را نسبت به زماني كه از حالت نشانه‏روي رادار استفاده مي‏شود، فراهم مي‏آورد.

توليدات و كاربران
تعداد حدود 680 فروند Su-27، پيش از فروپاشي، توسط اتحاد شوروي توليد گشت، كه از اين تعداد، 400 فروند هنوز در خدمت نيروي هوايي روسيه قرار دارند. در بين كشورهاي مشترك المنافع (جمهوري‏هاي استقلال يافته)، تعداد 30 فروند در اختيار قزاقستان باقي مانده بود كه 12 فروند از اين تعداد، بابت بدهي به روسيه مسترد شدند. ساير دارندگان سوخوي27 در بين جمهوري‏هاي شوروي، به شرح زير هستند:
* بلاروس: 20 فروند
* اوكراين: 60 فروند
* ازبكستان: 25 فروند

برنامه‏هاي ارتقاء و بهبود
روسيه، همچنين برنامه‏اي براي ارتقاء سوخوي27 هاي قديمي خود به سطح استاندارد SM و SKM دارد. اين ارتقاء‌، شامل ارتقاء كابين آنالوگ و قديمي، به سطح استاندارد كابين شيشه‏اي (Glass Cockpit) و تغييراتي در سيستم ديجيتالي «پرواز به وسيلهء سيم» مي‏باشد. رادار نيز طي چند مرحله ارتقاء داده شده و بردش افزايش يافته است. سيستم هاي دفاعي و ناوبري نيز قرار است همانند سيستم هاي تهاجمي، ارتقاء يابند. نيروي هوايي روسيه، اميدوار است اين برنامهء به‎روزآوري، تا سال 2008 تکميل شود.


به خدمت گيري سوخوهاي ارتقاء يافته در نيروي هوايي روسيه

نيروي هوايي روسيه در اوآخر سال 2003، پنج فروند جنگنده شكاري «سوخو-27 اس. کا. ام» SU-37 SKM (مدرنيزه شده) جديد در يافت کرد. امسال نيز (2006) نيروي هوايي روسيه 20 فرود از اين نوع هواپيما را دريافت خواهد کرد. به گفته نظاميان و طراحان، بهره‏برداري از اين هواپيماها گام اولي در راستاي تجهيز نيروي هوايي روسيه به هواپيماي شكاري نسل پنجم خواهد بود.

مدل جديد اما نه براي خلبانان تازه کار
ايگور ديومين طراح ارشد دفتر طراحي- تجربي «سوخو» در گفتگو با روزنامه «ايزوستيا» گفت: «ما اين هواپيما را براي خلبانان جديد نساختيم. اين جنگنده براي آنهاي است که امروزه جزو کادر پرواز مي باشند. به همين دليل عليرغم اينکه جنگنده شكاري «سوخو-27 اس. کا. ام» يک هواپيماي جديد است اما بهره برداري آن براي خلبانان با تجربه آسان است».

اصلي‎ترين وجه تمايز بين جنگندهء شكاري « سوخو-27 اس. کا. ام» و ساير هواپيماهاي «سوخو» موجود در ارتش، اين است که جنگندهء جديد به آساني هواپيماهاي سابق با استفاده از تمام مهمات، اعم از کنترل شونده و غيرقابل کنترل، و همچنين موشکهاي هوايي مختلف موجود در نيروي هوايي قادر به فعاليت هم در برابر اهداف هوايي و هم در برابر اهداف زميني است. اين جنگنده شكاري نه تنها قادر است در تمام اوقات شبانه‏روز فعاليت کند، بلکه شرايط آب و هوا نيز تاثيري در کار آن ندارد.

ديومين مي‏افزايد: «از ويژگيهاي دستگاههاي راداري و ناوبري اين جنگنده اين است که همه عمليات مربوط به پرتاب بمب بدون دخالت خلبان و به صورت كاملن خودکار انجام مي‎گيرد. خلبان فقط کافيست در موقعيت مناسب دکمه «پرتاب» را فشار دهد. يکي از نوآوري‏هاي ديگر اين جنگندهء شكاري آن است که ايستگاه راداري آن علاوه بر اهداف هوايي قادر به شناسايي اهداف زميني متحرک هم مي‏باشد».

خلبانها مي‎گفتند به چه نياز دارند
ظاهر «سوخو-27 اس. کا. ام» فرقي با ساير مدلهاي اين هواپيما ندارد. اما در داخل کابين آن، تغييراتي به وجود آمده است. در کنار ساير نمايشگرهاي عقربه‎اي سه نمايشگر از نوع کريستال مايع (LCD Display) تعبيه شده است که تمام اطلاعات مربوط به پرواز و توانايي‎هاي جنگي هواپيما را نشان مي‎دهند. به گفتهء طراحان، اين کار براي اين امر انجام گرفته است که خلبان به تدريج عادت کند که براي کنترل وضعيت، علاوه بر استفاده از نمايشگرهاي عقربه‎اي از اطلاعاتي که روي نمايشگرها ظاهر مي‏شود کمک بگيرد. راحتي استفاده، از مشخصه‏هاي اصلي اين نمايشگارها مي‎باشد چرا که تمام اطلاعات همزمان و يک‏جا ظاهر مي‏شود.

ديومين مي‎گويد: «بر اساس ارزيابي ما، يک يا دو ماه پرواز با جنگنده شكاري جديد اين امکان را به خلبانان باتجربه مي‏دهد که به نمايشگرهاي جديد عادت کنند و از نمايشگرهاي عقربه‏اي به عنوان ابزار رزرو استفاده نمايند. اين اطلاعات در مدت همکاري با متخصصين موسسه پزشکي فضايي وزارت دفاع بدست آمده‎اند».

گيوي جانجگاوا، رئيس مرکز علمي- توليدي «تخنوکومپلکس» که از 16 شرکتي که طراحي و ساخت دستگاههاي «سوخو-27 اس. کا. ام» را برعهده دارند، تشکيل مي‏شود مي‎گويد که «براي دست‎يابي به اين نتايج، از ده نفر خلبان آزمايشي مجرب کمک گرفتيم. از خلبانان خواستيم که ليستي حاوي تمام مشخصاتي که آنها مي‎خواهند بر روي اين نمايشگرها مشاهده کنند، تهيه نمايند. سپس بر اساس درخواستهاي آنها، توانستيم برنامهء مربوط به اين نمايشگرها را طراحي کنيم».

اما به گفتهء خود جانجگاوا، خلبانان آزمايشي که در کار خود زبده هستند و خلبانان کادر پرواز تحت قوانين و شرايط متفاوتي فعاليت مي‎کنند. بنابراين براي مطابقت بيشتر تجهيزات هواپيما و کابين آن با تواناييهاي خلبانان کادر پرواز، اولين جنگندهء شكاري «سوخو-27 اس. کا. ام.» به خلبانان مرکز هوايي ليپتسک خواهد رسيد چرا که آنها در نيروي هوايي از بهترين‏ها هستند. امروزه، آنها در حال اجراي وظائف خود در پايگاه هوايي «کانت» در خاک قرقيزستان مي‏باشند. اين خلبانان بايد مرحله نهايي را که مانع از جايگزيني گسترده هواپيماهاي جديد به جاي قديمي است، تکميل کنند. در حقيقت آنها بايد گفته‎هاي اسناد و مدارک مربوط به قابليت استفاده از اين نوع هواپيماهاي شكاري در شرايط اقليمي و آب و هوايي متفاوت را اثبات کنند و جزوه‎هاي مربوط به چگونگي بهره‎برداري از اين جنگنده‏ها و تسليحات آن را تهيه کنند. آنها وقت کمي براي اين کار دارند، چرا که روند جايگزيني گسترده هواپيماهاي شكاري قديمي به واسطهء ورود به خدمت جنگندهاي شكاري «سوخو-27 اس. کا. ام.» از نيمه دوم سال 2004 شروع شده است.

اما جنگندهء شكاري «سوخو-27 اس. کا. ام.» مدل انتقالي به جنگنده نسل پنجم نيست، بلکه نوعي هواپيماي «آزمايشي- تجربي» است که به منظور آماده‏سازي کادر پرواز براي استفاده از تكنولوژي به مراتب پيچيده‎تري، ساخته شده است. در سال جاري در دفتر طراحي- تجربي «سوخو»، فعاليتهاي طراحي - تجربي براي ساخت هواپيماي کاملن جديد جنگندهء شكاري «سوخو-35» شروع خواهند شد. اين هواپيما در حقيقت پلي به سوي جنگندهء نسل پنجم روسيه خواهند بود. در دفتر طراحي «سوخو» اين هواپيما را از نسل ++4 مي‏دانند ولي در مرکز «تخنوکومپلکس» مي‎گويند که آن از نسل –5 است.

«سوخو-35» فاقد نمايشگرهاي عقربه‏اي خواهد بود. کابين آن به جاي سه نمايشگر، مجهز به دو نمايشگر بسيار بزرگ خواهد بود. براي بهره‏برداري از اطلاعات بيشتر، صفحهء هر يک از آنها مي‎تواند همانند تلويزيون‏هاي جديد، به چند صفحهء نمايشي تقسيم شود. علاوه بر آن، مهمترين اطلاعات جنگي و هدايتي بر روي نمايشگر شيشهء جلويي سرپوش خلبان (HUD) ظاهر خواهد شد، بنابراين خلبان ديگر مجبور به مشاهدهء مداوم نمايشگرهاي موجود در کابين نخواهد بود و مي‏تواند سرش را بچرخاند و به صورت بصري، وضعيت اطراف خود را ارزيابي کند.

جانجگاوا مي‎گويد «اين مشکلي است که بيشتر به مسائل فيزيکي و رواني فرد بر مي‎گردد و ربطي به مسائل فني ندارد. سرپوش بايد بر سر خلبان سفت باشد. چطور مي شود اين کار را کرد؟ آيا اين سرپوشها بايد با قالب صورت خلبانان مطابقت داشته باشد يا از طريق وسائل چسبناک به صورت او بچسبد؟ ولي اين كار نشدني است چرا که در مناطق گرمسير استفاده از آن غير ممکن خواهد بود (سرپوشها مجهز به تهويه نيستند) خلبان مي‎تواند ديوانه شود.»

آمريکايي‏ها نيز امروزه با مشکلات مشابهي مواجه هستند. ولي مشکل سفتي سرپوش را آنجا به نوع ديگري حل مي‏کنند و خلبان عينک مخصوصي را که اطلاعات بر روي آن ثبت مي‏شوند به چشم مي زند. اما باز هم آمريکايي‏ها با مشکل جدي‏تري مواجه شده‏اند. انسان نمي‏تواند همزمان هم به عينک مخصوصش نگاه کند و هم اطراف خود را زير نظر داشته باشد، در اين مواقع خلبان به طور ناخودآگاه يک چشمش را مي‎بندد.

علاوه بر تغيير ظاهر کابين، «سوخو-35» براي ايستگاههاي راداري کمتر قابل شناسايي خواهد بود. اين امر با به کار بردن پوشش جديدي که قادر به جذب تشعشعات راداري باشد امکان پذير مي‎شود. در حقيقت، هواپيماي جديد با رنگهاي مخصوص و جديدي رنگ خواهد شد. مسلمن موتورها و کامپيوترهاي موجود در هواپيما نيز دستخوش تغييرات کلي خواهد شد.

کجا پرواز مي‏کني؟
موتورهاي «سوخو 35» نسبت به مدلهاي پيشين از قدرت بسيار بيشتري برخوردار خواهند بود. اين امر سرعت و قدرت مانور هواپيما را افزايش خواهد داد. دستگاههاي محرك هدايتي موتور از نوع هيدروديناميک به وسيلهء دستگاههاي الکتريکي جايگزين خواهند شد. به گفته طراحان، اين امر نه تنها موجب صرفه‎جويي در جا و کاهش وزن خواهد شد، بلکه امکان تعبيهء کنترل موازي در سيستم‎هاي هدايتي هواپيما را فراهم مي‎کند.
در عمل اين مسئله باعث کمرنگ شدن نقش خلبان خواهد شد. به عبارت ديگر کامپيوتر تصميم خواهد گرفت که هواپيما با چه سرعت و رژيم کاري به هدف حمله کند و تنها زمان استفاده از تسليحات را، خلبان تعيين خواهد کرد. بدين ترتيب انسان مرتكب اشتباه نخواهد شد. در صورت اشتباه خلبان، کامپيوتر دستور وي را اجرا نخواهد کرد و به او مي گويد که اشکال کارش در کجاست.

- اگر هواپيما، همه کار را به صورت خودکار انجام مي‎دهد، خلبان به چه درد مي‎خورد؟
ديومين با خنده به اين سئوال پاسخ مي دهد: «اين فقط گامي است به سمت نسل پنجم هواپيماها. مطمئنن در هواپيماي نسل ششم، خلباني در کار نخواهد بود!

جانجگاوا گفتهء همتاي خود را اين‎گونه تصحيح مي‎کند: «مسئله به اين سادگي نيست. اين در حقيقت تناسب ارتباط بين انسان و کامپيوتر است. اتفاقي که يک بار پيش آمد، اين بود که طي اولين آزمايشات كامپيوتر جنگنده شكاري با تجهيزات فوق‎العاده هوشمند، چنين نتيجه گرفت که زاويهء هواپيما به گونه‎اي است که مي‎تواند منجر به فاجعه گردد، از اين رو، كامپيوتر مركزي سوخوي35، به طور خودکار، خلبان را به بيرون پرت کرد. پس از گذشت يک ثانيه مانور تمام شد و هواپيما به حالت عادي برگشت اما پس از چند ثانيه پرواز، سقوط کرد».
وي مي افزايد: «حتي با وجود تجهيزات هوشمند بايد به انسان اجازه داد که در شرايط جنگي که دستگاههاي هواپيما و تسليحات آن قادر به اجراي عمليات نباشند خود تصميم بگيرد؛ به طوري که حتي به قيمت جان خود، هدف تعيين شده را محقق سازد. تصميمات مربوط به استفاده از تسليحات و مسئوليت آن فقط برعهدهء انسان است».

اتفاقن متخصصين آمريکايي نيز با اين مشکل روبه‏رو هستند. مدتهاست که اين بحث در آمريکا وجود دارد که آيا مي‎توان هدايت تسليحات را بر عهدهء کامپيوتر گذاشت و يا حرف آخر را بايد انسان بزند. انسان جائزالخطاست. کامپيوتر دقيق‎تر عمل مي‎کند اما به هر حال، اشتباه هم مي‎کند.
جانجگاوا تصريح مي کند که «اين بحث ها براي ما نيست. نظام حقوقي ما مشکلاتش بيشتر از اينها است».

هواپيماهاي جديد سوخوي27، تا سال 2007 در نيروي هوايي روسيه، به کار گرفته خواهند شد. فقط وجود سفارش دفاعي دولتي در سال جاري، اطمينان‎بخش اين مسئله نيست بلکه استراتژي دفتر طراحي- تجربي «سوخو» مبني بر جايگزيني هواپيماهاي قديمي نيروي هوايي به وسيلهء تكنولوژي‏هاي جديد نيز اين اطمينان را حاصل مي‎کند. هزينه‎هاي مربوط به ارتقاء هواپيماي معمولي «سوخو27 اس» تا سطح جنگندهء شكاري «سوخو-27 اس. کا. ام.» پنج تا هفت درصد از قيمت خريد هواپيماي نو مي‎باشد، اما توانايي‎هاي جنگي اين هواپيماها نه تنها کمتر از مدلهاي آمريکايي نظير F-18E/F نيست، بلکه کمتر از هواپيماهاي شكاري صادراتي «سوخو-30 ام.کا» (SU-30MK) هم نيست. هنوز صحبت بر سر قيمت «سوخو-35» براي نيروي هوايي ملي مطرح نيست، چرا که فعاليتهاي مربوط به اجراي اين طرح تازه شروع شده است.

سوخوي47: آزمايشگاه پرنده
در اوايل سال 2003، شرکت «سوخوي»، برندهء مناقصهء ساخت جنگندهء شكاري نسل پنجم شد. زمان اولين پرواز سال 2006 مي‏باشد. اما هواپيماي «سوخوي47» يا به عبارت ديگر «برکوت»، که الگوي جنگنده‏هاي شكاري جديد محسوب مي‎شد و داراي بالهاي با جهت مخالف بود (متمايل به جلو) هواپيماي نسل پنجم نيست. در دفتر طراحي و تجربي «سوخوي»، مهندسين معتقدند که اين هواپيما بيشتر يک آزمايشگاه پرنده است که بر مبناي آن، تكنولوژي‏ها و مواد جديد مورد آزمايش قرار مي گيرند.
ولي نهايتن جنگندهء نسل پنجم چه شکلي خواهد بود؟ ظاهر آن هنوز در حال شکل‎گيري است (طبق اطلاعات موجود در دفتر طراحي - تجربي «سوخوي»، 5 نمونه وجود دارد که در حال گذارندن مراحل آزمايشي خود از لحاظ قابليت آئروديناميکي مي‎باشند). مشکل اينجاست که طراحان و نظاميان، هنوز بر سر نوع جنگندهء جديد بحث مي کنند كه اين هواپيما چه مشخصه‎هايي بايد داشته باشد؟ آيا بايد شبيه هواپيماي نامرئي اما در عين حال داراي قابليت مانور کم همانند F-117 بوده که قادر باشد به مقصد برسد و پس از شليک تمام موشکها و بمبهاي خود، به پايگاه برگردد؟ آيا بايد يک جنگندهء نامرئي همانند F-22 باشد که نه تنها قادر به بمباران دقيق بوده بلکه بتواند در جنگهاي نزديک و رودرو نيز فعاليت کند.
از سوي ديگر، طراحان مي‎گويند که در مرحلهء اول بايد مشکلات موجود به ويژه در زمينهء فني را حل نمود. براي مثال ميدان حرارتي هواپيما را بايد کاهش داد. بايد بر روي دريچه‎هاي هوايي و موتور سرپوشهاي نصب شود که در صورت شناسايي هواپيما از طريق رادارهاي دشمن و يا اگر به سمت آن موشکي با كلاهك حساس به حرارت شليک شود، اين سرپوشها بسته شود. يا اين مشکل را بايد از طريق پراکندن هوا حل نمود.

هواپيمايي داراي اجزاي حسي
جانجگاوا ميْ‏گويد: «اين يک هواپيماي هدايت شونده خواهد بود. امروزه ما فقط تصوراتي در زمينه ظاهر کابين جنگندهء نسل پنجم داريم كه بيشتر شبيه کابين سوخوي35 خواهد بود.
ولي اين نکته کاملن مشخص است که صفحهء نمايشگرها و شيشه جلوي سرپوش خلبان، حاوي اطلاعات بيشتري خواهند بود. اعداد و عقربه‎ها كاملن از بين مي‎روند و همهء آنها به حالت تصويري در مي‎آيند، همانند اتومبيلهاي گران قيمت.
دستگاه محاسباتي «سوخوي35» از 150 آنتن و فرستنده مختلف مستقر در سراسر بدنه آن اطلاعات کسب مي‏کند. هواپيماي شكاري نسل پنجم سوخوي، داراي اين گونه به اصطلاح «اعضاي حسي» به مراتب بيشتري خواهد بود. به صراحت مي‎توان گفت که هواپيماي جديد موقعيت اطراف خود را با «پوست» خود حس خواهد کرد. در ضمن امروزه، هدف ما، ارتقاء توان بالقوهء هوشمندي کامپيوترها مي‎باشد.

ساير کاربران سوخوي27
* چين: بين سالهاي 1991 تا 1992، تعداد 26 فروند، و بين سالهاي 1995 تا 1996، تعداد 24 فروند ديگر از هواپيماهاي سوخوي27 تحويل نيروي هوايي چين گشتند. طبق قراردادي که در سال 1998 بسته شد، دولت چين مجوز توليد و مونتاژ 200 فروند از سوخوي27 با نام Shenyang J-11 را از روسيه دريافت کرد.

* ويتنام: اين کشور تعداد 12 فروند سوخوي27 را در خدمت دارد و سفارش 24 فروند ديگر را نيز ارائه کرده است.

* اتيوپي: تعداد 8 فروند Su-27A و 2 فروند Su-27U را در خدمت دارد.

* مالزي: سفارش خريد 18 فروند Su-30MKK را در سال 2003 توسط دولت مالزي به روسيه تسليم شد. ارزش اين قرارداد، 900 ميليون دلار را بالغ مي شود و قرار است تحويل هواپيماها به تدريج از سال 2006 آغاز شود.
جنگندهء Su-30MKK ضمن اينکه قادر است تا آخرين نمونهء موشکهاي هوا به هواي AA-10 (آلامو)، AA-11 (آرچر) و AA-12 (آدر) را حمل و پرتاب نمايد، مي تواند انواع بمب و موشکهاي هدايت شونده يا غيرهدايت شوند را حمل و مورد استفاده قرار دهد. سوخوي27 هاي مالزي، قرار است به يک جفت بالچه (کانارد) و سيستم تغيير بردار رانش، جهت چابکي بيشتر مجهز شوند.

* اندونزي: 2 فروند Su-27S و 2 فروند Su-30KI را در اختيار دارد.

* آنگولا: 8 فروند

* سوريه: 20 فروند

* ايران: مقامات ايران، علاقمندي خود را براي خريد 40 فروند Su-27 از روسيه اعلام کرده‏اند. اين هواپيماها قرار است ناوگان هوايي تحليل رفتهء ساخت ايالات متحدهء ايران را تکميل کنند، ضمن اينکه مکملي براي ناوگان MiG-29 و Su-24 نيروي هوايي ايران باشند.

* هند: پس از سالها مذاکره، هندي‏ها بالاخره موفق شدند تعداد 50 فروند جنگندهء پيشرفتهء Su-30MKI را در اختيار بگيرند. هواپيماهاي هندي، به موتورهاي بسيار پرقدرت AL-31FP با قابليت تغيير بردار رانش، کانارد و آويونيک بسيار پيشرفته مجهز شده‏اند. صنايع هوافضاي هندوستان، مجوزي را براي توليد بيش از 140 فروند از اين هواپيماها تا سال 2020 بدست آورده است.

* مکزيک: نيروي دريايي مکزيک، قصد خريد 8 فروند سوخوي27 تک سرنشينه و 2 فروند Su-27UB (دوسرنشينهء آموزشي) را دارد.

* نيروي دريايي ايالات متحده: جالب‎ترين کاربر آتي و احتمالي اين جنگنده، نيروي دريايي ايالات متحده است. اين نيرو، به دليل بازنشست کردن شکاري‏هاي بسيار پرقدرت F-14D Tomcat، در حال بررسي جايگزيني يگانهاي از خدمت خارج شدهء «تامکت» با «فلانکر ناونشين» مي باشد. هرچند که ممکن است خريد سوخوي27 براي ناوهاي هواپيمابر ايالات متحده محقق نشود، زيرا اين نيرو، برنامه‏اي براي خريد تعداد قابل توجهي جنگندهء ناونشين F-35 Lightening II در دستور کار دارد و قرار است F-35 ها، به تدريج، جايگزين هواپيماهاي F-14D و F/A-18E/F شوند.

* ونزوئلا: در ليست جديدترين مشتريان سوخوي27، ونزوئلا قرار دارد. اين کشور، چندي پيش، قراردادي يک ميليارد دلاري، جهت به خدمت‎گيري تعداد 24 فروند Su-30MK را با روسيه منعقد ساخت. (ملزومات همراه هواپيماهاي ونزوئلا مشخص نشده است)

سابقهء به کارگيري در نبرد
در جريان جنگ بين اتيوپي و اريتره، سوخوي27 هاي نيروي هوايي اتيوپي، تعداد 4 فروند ميگ29 اريتره را سرنگون کردند، هرچند که برخي از سوخوي27 هاي اتيوپي، توسط خلبانان ارشد روسي هدايت مي شدند.

Aster Tolossa: تنها زني که در يک داگ فايت، موفق شد ميگ29 ساقط کند:


يکي از پيروزي‏هاي بدست آمده براي نيروي هوايي اتيوپي، توسط خلبان زن اين نيرو به نام سروان Aster Tolossa بدست آمد؛ به دنبال اين، وي به عنوان نخستين زن در قارهء افريقا شناخته شد که يک «داگ فايت» (نبرد نزديک هوايي) موفق داشته است.

گونه هاي مختلف Su-27

گونه هاي مختلف ساخته شده از سوخوي27 در دوران اتحاد شوروي، بدين شرح هستند:

T-10  Flanker-A
پيکربندي اوليهء ساخته شده براي نخستين نمونه

T-10S
نمونهء اوليهء بهبود يافته، بسيار شبيه به مشخصات نوع توليد انبوه شده.

Su-27S  Flanker-B
اولين نمونهء توليد انبوه شدهء يک نفره.

T-10P
نوع عاري و سبک شدهء Su-27S جهت ايجاد کاربري براي قابليت ضربتي ثانوي.

Su-27UB  Flanker-C
اولين نمونهء‌ عملياتي و توليد انبوه شدهء دوسرنشينه، جهت امور آموزشي.

Su-27SK
نوع صادراتي و تک سرنشينهء سوخوي27.

Su-27UBK
نوع صادراتي مدل دونفرهء Su-27UB.

Su-27K با نام ديگر Su-33 يا Flanker-D
نوع ناونشين سوخوي27 با قابليت تا شدن بالها، داراي ادوات افزايش دهندهء نيروي برا و قلاب مخصوص فرود بر روي عرشهء ناو. اين جنگنده بر اساس مدل اوليهء T-10K و به تعداد کمي توليد شد.


گونه هاي مختلف توليد شده پس از دوران شوروي، بدين شرح هستند:

Su-27P
نوع يک نفرهء نمايشي با انجام برخي ابداعات، نظير غلاف سوختگيري هوايي.

Su-27PU يا Su-30
نوع دونفره با ميزان توليد اندک، داراي غلاف سوختگيري هوايي، سيستم هاي آويونيک هدايت نبرد، سيستم کنترل پرواز جديد و . . .

Su-30M و Su-30MK
جنگندهء نسل جديد، چندماموريته و دو نفره. گفته مي‏شود تعدادي جنگندهء Su-30M براي ارزيابي و سنجش توانايي، در اواسط دههء 1990، در اختيار نيروي هوايي روسيه قرار گرفته‎اند، اگرچه، اين تلاشها، حاصل زيادي نداشته است. جنگندهء Su-30MK نوع صادراتي Su-30M مي‏باشد که سطح تجهيزات و قابليتهاي آن، تغيير کرده است.

Su-30MKA
نوع صادراتي مخصوص الجزاير.

Su-30MKI
نوع پيشرفته شدهء Su-30MK ويژهء نيروي هوايي هند؛ مجهز به کانارد، سيستم تغيير بردار رانش، آويونيک جديدي که از چند کشور مختلف تهيه شده است و قابليت انجام عملياتهاي گوناگون.

Su-30MKK
نوعي بر اساس مدل Su-30MK ويژهء نيروي هوايي چين، با آويونيک روسي، قابليت انجام عملياتهاي گوناگون، ولي بدون کانارد و سيستم تغيير بردار رانش.

Su-30MK2
نوعي بر اساس مدل Su-30MKK ويژهء نيروي دريايي چين، با قابليتهاي ضدکشتي پيشرفته.

Su-30MKM
نوعي بر اساس مدل Su-30MK ويژهء نيروي هوايي مالزي.

Su-30KN
مدل بهبود يافتهء يک نفره، با سيستم هاي الکترونيک جديد که به اين جنگنده اجازه مي دهند کارکردهاي جديدي را انجام دهد؛ عمدهء اين کارکردهاي جديد، حول و حوش ناوبري هواپيما مي باشند.

Su-30KI
مدلي يک نفره از Su-30MK ويژهء اندونزي، که با ورود به خدمت Su-27SMK در اواسط دههء 1990، قرارداد خريد اندونزي، نيمه کاره رها شد.

Su-27M يا Su-35 و Su-37
هواپيماهايي با کارکردهاي بهبود يافته که همگي تک سرنشين بوده و از مدل Su-27S مشتق شده‏اند. اين مجموعه، شامل نوع دونفره‏اي به نام Su-35UB مي‏باشند.

Su-27SM
نوع ارتقاء يافته‏اي از Su-27S هاي نيروي هوايي روسيه، که تکنولوژي آن، مشابه Su-27M ارزيابي مي‎شود.

Su-27UBM
نوع ارتقاء يافته‎اي از مدل Su-27UB.

Su-32 يا Su-27IB موسوم به Platypus
نوع دونفره، ويژهء عمليات ضربتي دوربرد، که دو خدمهء کنار يکديگر مي‎نشينند.

Su-27KUB
نوعي دو نفره، بر اساس مدل ناونشين يک نفرهء Su-27K، ويژهء آموزش جهت ناو هواپيمابر يا انجام عمليات چندماموريتي.


مشخصات عمومي سوخوي27

خدمه: يک نفر
طول: 21.9 متر (72 فوت)
طول بالها: 14.7 متر (48 فوت و 3 اينچ)

ارتفاع: 5.93 متر (19 فوت و 6 اينچ)
مساحت بالها: 62 متر مکعب (667 فوت مربع)
وزن خالي: 16380 کيلوگرم (36100 پاوند)
وزن بارگذاري شده: 23000 کيلوگرم (50690 پاوند)
حداکثر وزن قابل برخاستن: 33000 کيلوگرم (62400 پاوند)

پيشرانه
دو موتور توربوفن AL-31F ساخت Lyulka ، کشش هرکدام: 122.8 کيلونيوتن (27600 پاوند فيت)

کارايي
حداکثر سرعت: 2500 کيلومتر بر ساعت در ارتفاع بالا (1550 مايل بر ساعت)؛ معادل 2.35 ماخ
برد رزمي: 1500 کيلومتر (930 مايل)
برد عبوري: 3900 کيلومتر (2420 مايل)
سقف پرواز خدمتي: 18500 متر (60700 فوت)
نرخ اوج گيري: 325 متر بر ثانيه (64000 فوت بر دقيقه)
نرخ بارگذاري بالها: 371 کيلوگرم بر متر مربع (76 پاوند بر فوت مربع)
نسبت کشش به وزن: 1.085

مهمات
يک مسلسل 30 ميلي متري از نوع GSh-30-1 با 150 تير فشنگ
حداکثر وزن مهمات قابل بارگذاري: 8000 کيلوگرم (17600 پاوند) در 10 جايگاه خارجي
* تا 6 موشک هوا به هواي برد متوسط R-27
* تا 4 موشک هوا به هواي برد کوتاه حرارت ياب R-73


مهمات ويژهء مدل Su-27IB
* قابليت پرتاب موشک ضد رادار X-31
* موشک هوا به زمين X-29L/T (هدايت تلويزيوني يا ليزري، قابل هدفگيري با سايت تعبيه شده در داخل کلاه خلبان)
* بمب هاي هدايت ليزري، تلويزيوني، چشمي KAB-150 و UAB-500

منبع :http://www.centralclubs.com/topic-t62540.html