میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

تانک Challenger 1 یا FV 4030، تانک اصلی میدان نبرد ارتش انگلیس از سال 1983 تا میانه ی دهه ی 90 میلادی بود که پیش درآمدی برای ساخت تانک Challenger 2 به شمار می رود و به عبارتی نسخه ی دوم، ارتقاء و بروزرسانی نسخه ی اول است که Challenger 2 نام گرفته است. در حال حاضر این تانک توسط ارتش سلطنتی اردن مورد استفاده قرار می گیرد. لازم به ذکر است که نسخه ی در دسترس اردن، ارتقاء ها و بروزرسانی های سنگینی روی آن نصب شد که مدرن ترین تانک کشور اردن به شمار می رود. در اردن چند نسخه ی بدون سرنشین از این تانک ساخته شده است که Falcon نام دارد و در صورت موفق بودن بازار جهانی صادرات را برای تولید هدف قرار داده است.

تاریخچه

تانک Challenger 1 توسط صنایع مهندسی و خودرو سازی مهندسی انگلیس MVEE نزدیکی چابهام توسط سفارش کشور ایران جهت نسخه ی بهبود یافته ی تانک چیفتن بود که خط تولید آن در چندین کشور دنیا برقرار شده بود. تانک های چیفتن مدل MK5 یا FV4030/1 و FV4030/2 که شیر 1 و شیر 2 نامیده می شدند (شیر 1 و شیر 2 در کشور انگلیس به اسم Challenger 1  و Challenger 2 تولید شد و هرگز به ایران تحویل داده نشد، این دونسخه مبنای تولید این دو تانک بودند) قرار بود در این کمپانی تولید و به ایران تحویل داده شوند. بعد از اینکه شاه ایران از کشور گریخت و حکومت سقوط کرد، پروژه نیز از کار باز ایستاد. برای مدت زمان کوتاهی این روند ادامه داشت تا اینکه انگلیس تعدادی مشتری خارجی برای این تانک پیدا کرد و به سرعت آن را به MVEE ارسال کرد تا توسعه ی تانک را آغاز کند. قرار بر این شد که MVEE جدیدترین متد های روز غرب اروپا را به لحاظ تکنولوژی روی تانک پیاده سازی کند. در ابتدا این تانک نام Cheviot را بر خود گرفت اما مدتی بعد به Challenger تغییر نام یافت. نام Challenger را از تانک Cruiser Mk VIII Challenger ساخته شده در جنگ دوم جهانی انتخاب کردند.

تانک Cruiser Mk VIII Challenger

یکی از ویژگی های انقلابی تانک Challenger 1 استفاده از زره مدرن چابهام بود که در طراحی این تانک و تانک بعدی به کار رفت که مزایایی همچون حفاظت یکپارچه ی تانک در برابر خرج گود های RHA فراهم می کرد و موجب می شد تا تانک از همه طرف دارای حفاظت زرهی نسبتا خوبی باشد، در این نوع زره از آخرین استاندارد های زره سازی اروپا استفاده شد. پس از استفاده ی Challenger 1 از چاپهام، دیگران نیز مایل به استفاده از این زره شدند که معروفترین استفاده کننده ی چابهام M1 Abrams آمریکا است. از دیگر خاصیت های این تانک استفاده از سیستم تعلیق هیدروپنوماتیک (از نوع هیدروگاس ساخته شده توسط کمپانی هورتسمن انگلیس) استفاده می کند که کارایی فوق العاده ای در مناطق بیابانی و جاده های خاکی دارد. استفاده از این سیستم تعلیق موجب شده تا تانک بتواند مسافت زیادی را بدون مشکل سپری کند و جهت ها و حالات قرارگیری تانک نیز توسط راننده با استفاده از سیستم تعلیق هیدروپنوماتیکی تعیین می گردد.

پس از طراحی و برطرف کردن نقاط ضعف این تانک، کمپانی تسلیحات سلطنتی تانک را وارد خط تولید کارخانه نمود. تانک Challenger 1 در سال 1983 وارد خط تولید کارخانه شد و تولیدش تا سال 1990 به طول انجامید. قیمت تمام شده ی هر دستگاه تانک در آن زمان 2 میلیون پوند انگلیس بوده است (3 میلیون دلار آمریکا). در سال 1986، کمپانی تسلیحات سلطنتی خط تولید تانک Challenger 1 را به صنایع دفاعی کمپانی ویکرز سپرد. کشور اردن پس از مشاهده ی عملکرد این تانک تعداد 274 دستگاه از آن را برای ارتش اش خریداری نمود. در طی یک قرارداد در مارس سال 1999، تعداد 288 دستگاه تانک Challenger 1 به صورت یک دوره 3 ساله تحویل ارتش این کشور گردید. اردن در نظر داشت تا تانک های جدید را با نسخه های سنتوریون (در اردن با نام طریق شناخته می شوند) جایگزین نماید.

وزارت دفاع انگلیس تصمیم گرفت تا در رزمایش Canadian Army Tropghy (در سطح CAT-87) ویژگی ها و قابلیت های تانک Challenger 1 را که در ژوئن سال 1987 و در Grafenwöhr آلمان غربی برگزار شد، به نمایش بگذارد. گروهان دوم ارتش سلطنتی در این همایش توانست بهترین کارایی را از خود به نمایش بگذارد و در حالت و چینشی مناسب خود را قرار داد و توانست نظر های بسیاری را به خود جلب کند، اما به دلیل اینکه تانکهای Challenger 1 به سایت دیدبانی حرارتی و سایت دیدبانی توپچی مجهز نبود، از نقاط ضعف تانک به شمار می رفت و در نتیجه ی مسابقات تاثیر گذار بود.

توپ 120 میلیمتری Royal Ordnance L11A5

اسکادران هنگ سواره نظام به اسم  The Royal Hussarsکه تانکهایشان با تجهیزات ذکر شده مجهز بود، اما با این وجود در یک زمین آموزشی در کشور کانادا متعلق به ارتش سلطنتی، در عوض تمرین با تانک های Challenger 1، با تانک های چیفتن تمرین کرده بودند!. 12 دستگاه تانک جدید به صورت اختصاصی برای مسابقات از خط تولید کارخانه بیرون آمد. این اسکادران سعی خود را کرد تا که در مسابقات اول شود، اما توانست جایگاه سوم را بدست آورد. در مجلس عوام انگلیس، در 14 جولای همان سال، آقای ایان استوارت وزیر دفاع نیرو های مسلح گفت:" من به این باور ندارم که در مسابقات برگذار شده چه اتفاقاتی افتاد و چه نتایجی به دست آمد و اینکه اخیرا در مسابقات تروفی هنگ سواره نظام چه کاری کرده است، اما برای من و همه واضح و مبرهن است که قابلیت ها و ویژگی های این تانک در نبرد واقعی به گونه ی دیگریست". با توجه به عملکرد بسیار ضعیف تانک های چیفتن در سال 1985 در این مسابقات و همینطور عملکرد نچندان خوب Challenger 1، ارتش انگلیس تصمیم گرفت تا به صورت نسبتا محسوسی از مسابقات عقب نشینی کند.

نتایجی که از صادرات این تانک به کشور اردن به دست آمد، انگلیس را مجبور کرد تا برای رقابت با تانک های مطرح و مشهوری همچون M1 Abrams، Leopard 2 و لکلرک فرانسه، تانکهای موجود را ارتقاء دهد. صنایع دفاعی کمپانی ویکرز تصمیم به طراحی Challenger 2 گرفت که مورد قبول ارتش واقع شد. این تانک تغییرات نسبتا زیادی رویش انجام گرفت و تقریبا در ظاهر همانند نسخه ی سلف خود مبتنی بر طراحی اصلی MVEE بود اما برجک جدید ساخته شده توسط ویکرز که از نمونه ی قدیمی MK7 این کمپانی الگوبرداری شده بود، به صورت بهبود یافته ای طراحی شد و در ساختار تانک از زره نسل جدید چابهام استفاده گردید.

مدت زمان خدمت دهی

در طی عملیات خریج فارس، انگلیس تعداد 221 دستگاه تانک Challenger 1 را به عربستان سعودی تحویل داد تا در طی آن عملیات حضور یابد. بر اساس یک سری گزارشات دقیق و موثر، تیپ هفتم زرهی ارتش با دو هنگ به نام های Queen's Royal Irish Hussars و Royal Scots Dragoon Guards که هر دو با 57 دستگاه تانک Challenger 1 مارک 3 مجهز شده بودند، در آن جنگ شرکت کردند. این تانک به صورت اختصاصی برای عملیات در مناطق بیابانی توسط تیم REME بهینه سازی شده بود و توسط Al Jubayl  عربستان نیز برای شرکت در جنگ شهری آماده سازی شد. در این بهینه سازی زره های اضافه شونده ی چابهام (مازاد بر احتیاج تانک برای حفاظت بیشتر) به تانک اضافه شد و طرفین تانک یا Side Skirt های نیز با زره های واکنش دهنده ی فعال انفجاری یا ERA مجهز شدند. زره های بیشتر در قسمت Glacis Plate تانک قرار گرفتند تا میزان هدف قرار گرفتن تانک از سمت جلو را کاهش دهند. همچنین در این بهینه سازی باک های سوخت اضافی و نارنجک انداز های بیشتر به تانک اضافه شدند.

تانکهای Challenger 1 با استتار خاکی برای نبرد خلیج فارس

بزرگترین نگرانی ارتش در مورد قابل اعتماد بودن تانک های Challenger 1 بود، زیرا در اصل بیشترین نگرانی ها از بابت این تانک در مورد کارکردش در مناطق بیابانی و گرم بود که فکر می کردند توانایی انجام عملیات در این مناطق را ندارد و می باید جنگ افزار ها متناسب با این مناطق به صورت ویژه طراحی شوند. قبل از انجام عملیات خلیج فارس، 22 درصد از این تانک ها به صورت عملیاتی فعال بودند و ما بقی به علت نبود قطعات یدکی و یک سری مشکلات دیگر از خدمت بازماندند.

در 22 نوامبر 1990، تصمیم گرفتند تا تیپ چهارم مکانیزه ی ارتش به این تانک ها مجز شوند که زیر نظر بخش یکم زره پوش ارتش سلطنتی بودند. در این تیپ، هنگ چهاردهم و بیستم King's Hussars مجهز به 43 دستگاه تانک Challenger 1 شدند که به وسیله ی اسکادران Life Guards تقویت شدند. تانک های تحویل داده شده از نوع Mark 2 بودند با این تفاوت که محل ذخیره سازی مهماتشان شامل خرج گود های 120 میلیمتری می شد.

تانک Challenger 1 مارک 3

در طی عملیات سپر صحرا، ارتش تصمیم گرفت تا بخش یکم زرهی تحت نظر و فرماندهی یگان هفتم واحد اروپایی ارتش آمریکا قرار گیرند . این واحد یکی از واحد های زرهی گروه ائتلاف بودند که قرار بود تا نیرو های عراقی متجاوز به کشور کویت را از مرز های آن کشور به خارج از آن یعنی به خود عراق برانند. نیرو های یگان هفتم از مرز های عربستان عبور کردند تا که به کنار کشور عراق رسیدند و سپس به داخل کویت رفتند. بخش یکم زرهی ارتش انگلیس در شرفی ترین نقطه ی بخش تعیین شده توسط یگان هفتم بودند که تانک های Challenger 1 از آرایش نوک تیز برای Forming استفاده کرده بودند. این واحد عملکرد بسیار خوبی در عراق از خود به نمایش گذاشت، چرا که توانست با طی 350 کیلومتر در طی 97 ساعت، تعداد 46 تیپ مکانیزه، 52 تیپ زرهی و دست کم 3 بخش توپخانه ی ارتش هفتم عراق را که در بخش هایی از کویت مستقر بودند، نابود کند. همچنین به غنیمت گرفتن یا نابود کردن دست کم 200 دستگاه تانک و همینطور تعداد بسیار زیادی نفربر، کامیون، خودرو های شناسایی و دیگر تجهیزات از کارنامه ی عملیاتی بخش یکم زرهی ارتش انگلیس که به تانک های Challenger 1 بودند، است.

بزرگترین تهدید تانک های Challenger 1، تانکهای T-72M گارد ریاست جمهوری عراق بودند، البته ارتش نیز برای این مورد تدبیری اندیشیده بود و آن فراهم کردن گلوله های L26A1 "Jericho" برای تانک ها بود که با اورانیم رقیق شده پوشانده می شدند که به صورت اختصاصی برای مقابله با T-72 های M به  Challenger ها اضافه می شدند.

تانک Challenger 1 متعلق به تیپ یکم گارد محافظین ملکه

پس از آن، به این تانک ها سیستم ناوبری جهانی، سایت دیدبانی حرارتی و سایت دیدبانی توپچی روی این تانک ها نصب شدند که به تانک اجازه می داد تا در شب با نور بسیار ضعیف و کم در حضور دود و غبار غلیظ به عملیات بپردازد. در کل تانک های Challenger 1 انگلیس توانستند 300 دستگاه تانک عراقی را نابود کنند بدون اینکه خودشان در نبرد صدمه ای ببینند. بر اساس برخی از گفته ها که در اعتبارشان هنوز جای تحقیق باقی است، تانک Challenger 1 در مقایسه با M1A1 Abrams ساخت ایالات متحده ی آمریکا، برتری دارد. یکی از فرماندهان تیپ هفتم زرهی بعد از جنگ گفت: تانک Challenger 1 تانک قدرتمندی است که برای جنگ ساخته شده است! نه مسابقات!.

تانک Challenger 1 متعلق به Royal Scots Dragoon Guards در جنگ خلیج فارس

تانک Challenger 1 که با بیتشرین تعداد تخریب رکورد دار جنگ است، با نابود کردن تانک های عراقی به وسیله ی گلوله های DU (همان گلوله های مجهز شده به اورانیوم رقیق شده) توانستند به بیشترین برد عملیاتی 5100 کیلومتر دست یابند و این به معنای آن بود که هیچ تانکی که توسط Challenger 1 مشاهده می شد، در امان نبود. همچنین این گلوله ها بیشترین تخریب را در طول جنگ به اسم خود ثبت کرده اند.

تانک های Challenger 1 توسط ارتش انگلیس در جنگ بوسنی و هرزگوین و عملیات Joint Guardian و همینطور توسط نیرو های ناتو در جنگ کوزوو مورد استفاده قرار گرفت.

تانک Challenger 1 متعلق به Royal Scots Dragoon Guards در نزدیکی شهر کویت

منبع :

http://www.military.ir/forums/topic/28932-%D8%AA%D8%A7%D9%86%DA%A9-challenger-1-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3/