میلیتاری (Military) |مقالات نظامی

اسكاد در دريا

با وجود آنكه اسكاد بيشتر به عنوان يك موشك بالستيك زمين-پايه شناخته مي شود، جايگاه مهمي در تاريخچه موشكي به عنوان نخستين موشك بالستيك پرتاب از زيردريايي( SLBM ) دنيا شناخته مي شود. در اوايل 1947 ، نيروي دريايي شوروي نسخه پرتاب از زيردريايي موشك V-2 را مدنظر قرار داشت، اما اين پروژه هيچگاه فراتر از مطالعات پيش نرفت. در ژانويه 1954 بررسيهاي مطالعاتي تحت عنوان پروژه ولنا (موج) احيا شد، كه موشكهاي كروز بالدار و موشكهاي بالستيك را مورد بررسي قرار مي داد. بخش موشك بالستيك اين پروژه در اختيار كرولف در OKB-1 قرار گرفت، همزمان موسسه طراحي مركزي ان.ان.ايسانين در لنينگراد كار بر روي زيردريايي مرتبط با آن را انجام مي داد. با توجه به فوريت اين پروژه، تصميم بر آن شد كه كار بر روي يك زيردريايي به سرعت عملياتي شود، حتي اگر آرايش آن ايده آل نباشد.

نماي مقياس شده از سكوي پرتاب خودكششي 8U218 .

بنابراين به جاي توسعه يك موشك كاملا جديد، نيروي دريايي تصميم گرفت تا طراحي را بر مبناي يك موشك موجود انجام دهد. موشك R-11M تنها موشك بالستيك كوچك شوروي بود كه مي توانست درون يك زيردريايي گنجانده شود، بنابراين ناگزير، اين موشك انتخاب شد.

با انتخاب موشك R-11M مساله بعدي كه بايد حل مي شد، روش پرتاب بود. ايده آل آن بود كه موشك از يك موقعيت فرو در آب شليك مي شد، اما اين خواسته، چالش فناورانه عظيمي را به همراه داشت. معلوم نبود كه برهم كنش ميان موشك و محيط زير آبچگونه خواهد بود ، چه اينكه آيا پوسته نازك بيروني موشك با فشار آب درهم مي شكند، يا آب مانع از احتراق موتور راكت مي شود، يا اينكه آيا يورش آب به درون لوله مقر موشك موجب ايجاد گردابه هاي قوي شده كه مسير صعود موشك را منحرف كند.

از آنجا كه در همان زمان مسئوليت پروژه اولويت بالاتر قاره پيماي R-7 نيز به موسسه كرولف واگذار شده بود، گزينه كم خطرتر و قابل پيش بيني تر سيستم پرتاب از سطح انتخاب شد. پروژه پرتاب از زير دريا نيز تا توسعه موشكهاي پرتاب از زيردريايي بعدي به تعويق افتاد.

مشكل اصلي فني چنين سيستم پرتاب از سطحي براي R-11M ، حركت دريا بود. دقت R-11M به طور كلي وابسته به آن است كه موشك ثابت بوده و در لحظه پرتاب كاملا عمودي باشد. دقت R-11 را به دليل سادگي سيستم ناوبري اينرسي آن نمي توان پس از پرتاب تنظيم كرد.

اگر موشك در لحظه پرتاب در حد كسري از درجه كج مي شد، چند كيلومتر از هدف مدنظر دورتر اصابت مي كرد. راه حل آن، استفاده از يك سكوي پرتاب پايدار شده مشابه آنچه در توپخانه ناوهاي جنگي به كار رفته، بود. چنين سكويي با يك سري ژيروسكوپ كنترل مي شد كه حركت زيردريايي را در هر سه جهت اندازه گيري مي كرد. موشك تنها در لحظه دقيقي كه در وضعيت عمودي صحيح قرار مي گرفت، رها مي شد. سيستم پرتاب SM-49 ملقب شده بود، توسط » شاخ و سُم « كه به نام موسسه طراحي توپخانه دريايي اي.جي. رودنياك( TsKB-34 ) در لنينگراد توسعه داده شد. نسخه دريايي موشك R-11M با شناسه R-11FM مشخص شده و شناسه كل سامانه شامل سكوي پرتاب با عنوان سامانه موشكي D-1 مشخص گرديد.

براي آزمايش موشك جديد يك پايه ويژه در ميدان تست كاپوستين يار براي شبيه سازي حركت طبيعي زيردريايي در دريا ساخته «شاخ و سُم»  شد و سكوي پرتاب SM-49 به آن بسته شد. هنگامي كه موشك در زيردريايي گنجانده شد، لوله هاي پرتاب بين بدنه و عرشه زيردريايي قرار مي گرفت، به گونه اي كه موشك به نحو ناپايداري بالاي عرشه جاي مي گرفت. براي پرتاب، موشك از لوله نگهداري خود به موقعيتي بالاتر از عرشه بالا آورده مي شد تا گازهاي داغ احتراق بتواند خارج شود. از 26 سپتامبر تا 20 اكتبر1954 ، هشت آزمايش پروازي از سكوهاي پرتاب زميني در كاپوستين يار اجرا شد.

پروژه AV-611s نخستين خانواده زيردريايي حاوي موشك بالستيك جهان بود. اين زيردريايي مبتني بر زيردريايي تهاجمي پروژه (955زولو) بود ولي عرشه اي بزرگتر براي گنجايش دو لوله پرتاب موشك داشت.

براي آزمايش موشك در دريا موسسه طراحي ايسانين، زيردريايي ديزل-الكتريك پروژه 611  (كلاس زولو) را با يك نسخه آزمايشي از سكوي پرتاب SM-49 در كشتي سازي سودومخ در سورودوينسك تغيير داد. اين زيردريايي با نام B67 به ميدان تست دريايي در درياي سفيد واقع در منطقه قطبي روسي منتقل شد.

پرتاب نخستين موشك بالستيك جهان از زيردريايي در 16 سپتامبر 1955 انجام شد. درياي سفيد براي انجام آزمايش در ماه هاي زمستان مناسب نبود، بنابراين زيردريايي B-67 به سورومورسك در درياي بارنتز منتقل شد و در آنجا هشت پرتاب ديگر در سال 1955 انجام شد. آزمايشها طولاني مدت و پرزحمت بود.

موشك R-11FM با مخزن پر از سوخت سوار زيردريايي مي شد و از يك پوشش خاص براي جداره هاي مخازن سوخت استفاده مي شد تا بتوان به مدت سه ماه آن را درون زيردريايي نگهداري كرد. البته غالبا اين ترفند نامناسب بوده و اكسيدايزر اسيد نيتريك راه خود را از طريق اتصالات و لوله ها باز كرده و دچار نشتي مي شد، كه خطر آتش سوزي و حادثه براي سرنشينان را به همراه داشت. كنترل كيفيت ضعيف ساير اجزا نيز منجر به وقوع يكسري از شكستهاي پرتاب و سوانح پياپي شد.

اين سامانه پرتاب ناپايدار، دقت پاييني داشت. دقت CEP )شعاع دايره خطاي با احتمال برابر( موشك R-11 در نسخه زمين-پرتاب برابر با حدود 4 كيلومتر3 ) مايل( بود، معني اين مطلب آن است كه نيمي از تمامي موشكهاي R-11 شليك شده به سمت يك هدف معين، درون دايره اي به شعاع 4 كيلومتري از مركز هدف اصابت مي كند.

به دليل حركت دريا و دقت پايين سامانه هاي ناوبري دريايي شوروي در آن زمان، دقت CEP موشك R-11FM به نحو چشمگيري بدتر از نسخه زمين-پايه آن بود (برابر با 7 كيلومتر). دقت پايين و ديگر مشكلاتي كه در آزمايشها خود را نشان داد، نيروي دريايي شوروي را نسبت به پذيرش اين سامانه سلاح جديد در زيردريايي هاي خود بي ميل كرده بود، ولي وزير صنايع دفاعي، ديميتري اوستينوف، و رهبر شوروي، نيكيتا خروشچف هر دو از اين پروژه به عنوان گام نخست در زمينه نيروي دريايي مسلح به موشك، حمايت كردند.

روشن بود كه سامانه D-1 تا نقطه ايده آل فاصله زيادي دارد ولي خروشچف مي خواست كه نيروي دريايي به عصر موشكهاي هسته اي وارد شود.

سامانه موشكي D-1 در يك زيردريايي جديد به نام AV-611 گنجانده شد كه با نامهاي پروژه 611 AV يا از سوي ناتو، زولو پنج نيز ناميده مي شد كه دو عدد موشك را مي توانست حمل كند. كلا هفت فروند AV-611 ساخته شد كه يكي از آنها در ميدان دالزاود در ولاديوستوك واقع در اقيانوس آرام تبديل شد، و مابقي نيز در سودرمخ در سورودوينسك تبديل گرديد. فروند نخست با ناوگان دريايي شمالي در آگوست 1956 عملياتي شد و فروندهاي بعدي نيز با ناوگان دريايي اقيانوس آرام در آگوست  1959عملياتي شد.
 

پایان قسمت سوم...

ادامه دارد...