میان سالهای 1206 تا 1227 میلادی ، چنگیزخان فرمانروای مغولان بزرگترین امپراتوری تاریخ را بر ویرانههای تمدنهای شرق بنا کرد. امپراتوری او که به بهای جان میلیونها نفر شکل گرفت ، مسیری تازه در تاریخ بشریت گشود. تحت لوای امپراتوری مغول ، آزادی مذهبی برقرار شد و تجارت بین المللی میان شرق و غرب جهان گسترش یافت. اینک به نکاتی مهم درباره زندگی مردی اشاره می کنیم که شخصیتی سیاستمدار ، باهوش و البته خونریز داشت :
1- نام واقعی او "چنگیز" نبود.
فردی که بعدها به چنگیزخان مشهور شد ، در سال 1162 میلادی در کرانه های رود اونون زاده شد. نامش را تموچین نهادند به معنای آهنین. او در سال 1206 - هنگامی که قبایل مغول را با هم متحد کرد - عنوان چنگیزخان را بدست آورد. نام چنگیز احتمالاً در لغت به معنای اقیانوس بوده است اما در میان مغولان به عنوان رهبر بزرگ کاربرد داشت.
2- او دوران کودکی سختی داشت.
چنگیز از همان ابتدا با شرایط سخت زندگی در مغولستان مواجه شد. پدرش توسط عده ای راهزن به قتل رسید و قبیله وی نیز چنگیز و خانوادهاش را ترک کردند. چنگیز آموخت که به تنهایی بزرگ شود. او حتی در درگیری بر سر غذا ، برادر ناتنی خود را کشت. او تا 20 سالگی توانست به عنوان یک جنگجوی برجسته نام خود را بر سر زبانها اندازد. پس از سالها او در 1206 موفق به یکپارچگی مغولستان و کسب فرمانروای تمامی قبایل مغول شد.
3- منبع دقیقی در مورد شکل ظاهری او وجود ندارد.
پرتره و تصویر موثقی از ظاهر او وجود ندارد. تنها در کتاب جامع التواریخ خواجه رشید الدین فضل الله همدانی از او به عنوان فردی با موهای سرخ و چشمان سبز یاد شده است. اما از آنجا که خواجه رشید الدین حدود یک قرن بعد از مرگ چنگیز کتاب خود را نگاشته ، نمی توان نسبت به سخن او اظهار اطمینان کرد.
4- او مسئول مرگ 40 میلیون انسان بود.
چندان راحت نیست که بتوانیم رقم دقیق افرادی را که توسط سربازان مغول به قتل رسیدند ، محاسبه کنیم. با این حال ، بسیاری از مورخان رقمی در حدود 40 میلیون نفر را تخمین زده اند. سربازان مغول میلیونها نفر را در چین به قتل رسیدند. مطابق حدس پژوهشگران ، سه چهارم از جمعیت ایران در حمله ارتش مغول از میان رفت. در هر صورت اگر بتوانیم به این ارقام تکیه کنیم ، مشخص می شود که 11 درصد از جمعیت جهان طی جنگهای چنگیزخان کاسته شد.
5- او یکی از نخستین شبکههای پُستی را در جهان ایجاد کرد.
چنگیزخان در زمان خود شبکه راههای قلمرو خود را به یک نظام کارآمد پست به نام یام (Yam) تبدیل کرد. یک سوار مغول می توانست با کمک این شبکهی راهها روزانه حدود 200 کیلومتر را بپیماید. کاربرد مهم یام برای خان مغول ، دسترسی به اخبار و اطلاعات امنیتی از طریق جاسوسانش بود.
6- هیچ کس نمی داند که او چگونه مرد یا در کجا دفن شده است.
منابع تاریخی نظرات متعددی در مورد مرگ چنگیزخان ابراز داشته اند. عده ای می گویند که او در سال 1227 هنگامی که از روی اسب افتاد ، دچار جراحت شدیدی شد و به دنبال آن درگذشت. در هر صورت، خان مغول تدابیر ویژهای برای محل دفن خود اندیشید. مطابق داستانهای نقل شده ، آرامگاه او در کوهستانی به نام بورخان خلدون واقع است. اگرچه امروزه کسی از محل دقیق آن خبر ندارد.