معرفی توپ ضد هوایی شلیکا (ZSU 23) ، کابوس هواگرد های نظامی قرن بیستم !

          عادل خوجه 
            بازدید : 2745
          شنبه 11 مهر 1394
           نظرات (0)
        

زسو-۲۳-۴ «شیلکا» (به روسی: ЗСУ-23-4 «Ши́лка») سیستم پدافند هوایی ِ خودکششی و زره‌پوش ساخت شوروی است. این سیستم از یک توپ مسلسل چهارلول ۲۳ میلی‌متری و یک رادار تشکیل می‌شود که بر روی یک شاسی زرهی سوار شده که از تانک سبک پی‌تی-۷۶ اقتباس شده‌است.

با افزایش سرعت جت های جنگی درگیری با این جتها برای پدافند توپخانه ای بسیار سخت شد. استفاده از توپ های اتوماتیک با توان شلیک چند صد گلوله بر دقیقه به صورت دیوار اتش و یعنی ترکیبی از چند دهه توپ در کنار هم برای ریختن تعداد زیادی گلوله در اسمان بسیار فکر موثری بود ولی نیاز به تعداد زیادی توپ بود که به راحتی قابل شناسایی بودند و همچنین تعداد زیاد کاربر و بود در نهایت نیز تعداد زیادی گلوله باید شلیک میشد که ایا موفق باشد ویا نه.

استفاده از سامانه کنترل اتش برای محاسبه و اتش دقیق توپ و به عبارت دقیقتر محاسبه دقیق مسافت پیش روی هواپیما برای تنظیم لوله توپ برای هدف دادن جنگنده تنها با شلیک چند گلوله به اواخر جنگ جهانی دوم بر میگردد که انهم شامل محاسبه کننده ساده ای را بر روی توپ ۸۸ م م مشهور فلگ بودن برای مقابله با بمب افکن های متفقین بر میگردد.

بعد از جنگ جهانی دوم تا مدتی استفاده از توپ های کالیبر سنگین ۱۰۰ /۱۲۰ و یا ۱۳۰ م م برای شکار بمب افکنها در ارتفاع ۱۶۰۰۰ متر بسیار متداول بود ولی از انجای که توپ های کالیبر بزرگ در ارتفاع موثر بودند نه برد به سرعت جای خود به موشک های پدافندی دادند .ولی توپها در ارتفاع پایین با نصب سامانه های کنترول اتش به شدت تغییر یافتند.

ساخت شیلکا در واقع نتیجه ساخت توپ خودکششی زد اس یو ۵۷ -۲ بر میگردد. زد اس یو ۵۷ یک سامانه پدافندی سوار شده بر شاسی تغییر یافته تی ۵۵ بود که از دو توپ ۵۷ م م اس ۶۰ بهره می برد که در واقع یک توپ ضد هوایی کششی تک لول بود که مشابه و رقیب شرقی بوفور ۴۰ م م بود. با نصب دو توپ بر روی شاسی تی ۵۵، زد اس یو ۵۷ به وجود امد که قدرت اتش اتش ۱۲۰ گلوله بر دقیقه برای هر لوله توپ داشت .شش خدمه داشت و به راحتی میشد ان را بر علیه خودروهای زرهی و تانک نیز به کار برد ولی مشکل اساسی این بود که فاقد سامانه هدایت بود و تنها برای دیوار اتش از ان میشد استفاده کرد.از این رو در اوائل دهه ۱۹۶۰ کار بر روی یک سامانه سریعتر و هدایت شونده اغاز شد که نتیجه به توپ ضد هوایی هدایت شونده رادار با یک شاسی شنی دار جدید با نام زد اس یو ۲۳- ۴ ملقب به شیلکا ساخته شد.

سلاح اصلی این توپ جدید دارای چهار توپ ۲۳ م م اتوماتیک بود که ثابت کرد توپ قابل اعتمادی است. میشد ان را حتی بر ضد اهداف زرهی سبک نیز به کار برد و هر توپ خود دارای سامانه تغذیه مخصوص خود بود و میشد از یک یا دو ویا تنها سه توپ نیز بهره برد و گیر کردن یکی تاثیری در مابقی نداشت .اگرچه میشد انواع مختلفی مهمات را از انواع انفجاری ، ضد زره ویا انفجار مجاورتی را حمل کند ولی این کار تا دهه ۱۹۷۰ معمولا گلوله هسته فولادی حمل میکرد.توپ بر روی شاسی تانک پی تی ۷۶ نصب شود یک تانک ابی خاکی سبک. برجک دارای ۱۵م م زره بود برای مقاومت در برابر مسلسل سنگین ۱۴٫۵ م م کافی بود.در میانه دهه ۱۹۷۰ به بعد در شوروی و برخی کشور های اروپای شرقی یک پکیج شش تایی موشک ایگلا شامل سام ۱۶و بعدها ۱۸ روی برجک نصب شد که برد بیشتر را برای درگیری پوشش میداد. سیستم دارای چهار خدمه بود، راننده ، فرمانده ، توپچی و اپراتور رادار.

سیستم دارای پنج دنده رو به جلو و یک دنده عقب بود و از شش چرخ در هر سو بهره میبرد. شاسی میتواند به راحتی از یک مانع ۷۰ سانتی بالا رود و یا در یک گودال یک متری رد شود در کل تحرک خوبی داشت .همچنین شاسی در برابر حملات شیمیایی محافظت شده و دارای نورافکن فروسرخ و پیرسکوپ دید شبانه برای حرکت شبانه ویا درگیر در شب با نیروی زمینی دشمن است . خودرو از یک موتور دیزل ۲۸۰ اسب بخاری است و یک موتور توربین گازی و مولد برای تولید برق داشت.

مسلسل چهار لول مخوف شلیکا

هر چهار لول توپ ۲۳ م م با اب خنک میشوند و دارای سرعت اتش ۸۵۰ تا ۱۰۰۰ گلوله در دقیقه هستند که ترکیب چهار لول بین ۳۴۰۰ تا ۴۰۰۰ گلوله در دقیقه شلیک میکرد .برجک قابلیت چرخش ۳۶۰ درجه را دارد و می توان ان را در حالت حرکت نیز اتش رد .مکانیزم چرخش هیدرولیک برجک بسیار موثر و قابل اعتماد است.۲۰۰۰ گلوله برای کل سیستم موجود است . فشنگ ها توپ از نوع ۲۳ م م با پوکه های ۱۵۲ م م است که بر روی توپ دو لول مشهور زد یو ۲۳-۲ نیز استفاده میشود.چندین نمونه مهمات بر روی این توپ سوار میشود مانند مهمات به هسته فولادی با سرعت دهانه ۹۷۰ متربر ثانیه و توان نفوذ در ۲۵م م زره صفر درجه در ۴۰۰ متر،مهمات انفجاری اچ ایی با پوسته ترکش شونده، و مهمات انرژی جنبشی با توان نفوذ در ۳۰ م م زره در ۱۰۰ متر با زاویه ۳۰ درجه که میتوان از ان بر ضد نیروی زرهی دشمن بهره برد.

مهمات معمولا با هسته فولادی دارای برد موثر ۵ کیلومتر و ارتفاع عمل ۱٫۵ کیلومتر است اگرچه برد موثر واقعی لتش با سامانه کنترول اتش شیلکا ۲٫۵ کیلومتر است.برای استفاده بر ضد اهداف زمینی و هوایی بدون رادار در درون کابین سایت شبکه بندی شده قرار دارد.

رادار ار پی کا ۲ ملقب به توبول در باند جی کار میکند و میتواند یک هدف را در ۲۰ کیلومتر کشف کند.رادار بر روی برجک اصلی پشت توپ نصب شده و در شرایط غیر رزمی جمع میشود با وجود برد مناسبش در ارتفاع زیر ۶۰ متر به خوبی کار نمی کند و نسبت به امواج برگشتی از سطح زمین مشکل دارد و همچنین شرایط اب هوایی نیز در برد کشف تاثیر دارد و گهگاه برد به هشت کیلومتر نیز کاهش یافته است.رایانه کنترل اتش بر اساس یک لامپ خلا کار میکند و این مسئله باعث شده تا در محاسبه کند عمل کند و واکش ان نسبت به هدف ۱۰ تا ۱۳ ثانیه است و این بدان معنی است که اگر جنگنده با سرعت بیش از ۹۰۰ کیلومتر در ساعت به طرف شیلکا بیاید قبل از واکنش موثر ممکن است جنگنده از برد کمینه سلاح اصلی خارج شود.

شوروی

شیلکا از موفق‌ترین جنگ‌افزارها در کلاس خود بود که قابلیت‌های بسیار بالاتری در مقایسه با سیستم‌های مشابه هم‌دوره خود داشت. ابتدا قرار بود این سیستم در کنار زسو-۵۷-۲ (توپ دولول ۵۷ م‌م روی شاسی زرهی برگرفته از تانک تی-۵۴) در ارتش شوروی فعالیت کند اما نیروهای شوروی بسیار از شیلکا راضی‌تر بودند و به همین جهت زسو-۵۷-۲ خیلی زود در دهه ۱۹۶۰ از ارتش این کشور کنار گذاشته شد.

نظریهٔ جنگی شوروی‌ها در مورد تأمین پدافند هوایی از سال ۱۹۶۵ اینگونه بود که هر هنگ تانک یا تفنگداران موتوریزه بایستی یک گردان توپخانه ضد هوایی در اختیار داشته باشند که هر یک از آن‌ها به دو جوخه متشکل از چهار خودرو ضد هوایی مسلح باشد. ابتدا یکی از این جوخه‌ها شامل توپ‌های زسو-۵۷-۲ و دیگری شامل شیلکا می‌شد، اما در اوایل دهه ۱۹۷۰ زسو-۵۷ ها به طور کامل کنار نهاده شدند و از این زمان یکی از این دو جوخه به شیلکا و دیگری به سیستم موشکی سام-۹ گاسکین مجهز می‌شد. از اوایل دهه ۱۹۸۰ این گردان‌های ضدهوایی از سه آتشبار تشکیل می‌شدند؛ یکی از آن‌ها با شیلکا یا تونگوسکا، دومی با سیستم‌های موشکی سام-۱۳ گوفر (استرلا-۱۰) مسلح شده و آتشبار سومی هم شامل نفربرها یا خودروهای جنگی پیاده‌نظامی می‌شد که موشک‌های قابل حمل توسط نفر ۹کا۳۸ ایگلا را همراه خود داشتند.

شوروی‌ها در جنگ افغانستان هم به طور گسترده‌ای از این توپ ضدهوایی بهره بردند. با این که دشمن آن‌ها در این نبرد مجهز به نیروی هوایی و هیچ نوع هواگردی نبود اما با توجه به اینکه مجاهدین افغان عمدتاً در مناطق کوهستانی مستقر شده بودند، توپ مسلسل پرقدرت چهارلول زسو-۲۳-۴ سلاح مناسبی برای حمله به سنگرهای آن‌ها بود چرا که این سلاح درجه بالاروی بسیار بیشتری در مقایسه با سلاح‌های زره‌پوش‌های دیگر روس‌ها مثل تی-۵۵ها و تی-۶۲ها، نفربرهای خانوادهٔ بی‌تی‌آر و و بی‌ام‌پی-۱ها داشت. به همین دلیل روس‌ها در جنگ چچن هم از این سیستم برای سرکوب مخالفان خود در این منطقه کوهستانی بهره بردند.

شوروی‌ها از سال ۱۹۸۲ جایگزینی شیلکا را با ضدهوایی‌های ۹کا۲۲ تونگوسکا آغاز کردند. تونگوسکا هم مثل شیلکا یک توپ ضدهوایی خودکششی مجهز به رادار است که بر روی یک شاسی زرهی تانک‌مانند سوار شده‌است. اما به جای توپ ۲۳ م‌م به یک توپ دولول ۳۰ م‌م مسلح شده و هشت موشک هدایت چشمی - رادیویی ۹ام۳۱۱ هم در اختیار دارد که برد مؤثر آن را تا ۹ کیلومتر افزایش می‌دهد. البته شیلکاها با توجه به هزینه بسیار بیشتر تونگوسکا همچنان در ارتش شوروی و کشورهای وارث آن عملیاتی باقی‌مانده‌اند. هم‌اکنون ۱۳۳ دستگاه شیلکا در ارتش روسیه فعال مانده است که تفنگداران دریایی این کشور از آن استفاده می‌کنند.

http://up.military.volleyball-forum.ir/view/771226/4260586226.jpg

http://up.military.volleyball-forum.ir/view/771224/547188235.jpg

شیلکا در خدمت

در ارتش شوروی هر تیپ زرهی و ماکنیزه دارای یک گردان پدافند مخصوص خود بود دارای سامانه های پدافندی بودند که ترکیبی از توپ و موشک های ارتفاع پایین متحرک بودند که همواره تانکها و نفربر ها را حمایت میکردند.این تاکیتیک خوبی بود زیرا حتی بدون پوشش هوایی این سامانها نیروی های پیاده در برابر حملات ارتفاع پایین دفاع میکردند.از سال ۱۹۶۵ ترکیبی از چند شیلکا و چند زد اس یو ۵۷-۲ در گردانها پدافند کار میرفت ولی در دهه ۱۹۷۰ شیلکا جای زد اس یو ۵۷ را گرفت و در همان دهه شیلکا در کنار سامانه های موشکی چون سام ۹ به کار رفت.در دهه ۱۹۷۰ هر گردان پدافند شوروی مجهز به چهار شیلکا و چهار سام ۹ بود که بعد جای خود را به سام ۱۳ و بعد از ان تانکوستا و پانتسیر دادند(خود شلیکا امروزه در ارتش روسیه در خط مقدت کاربردی ندارد و جای ان را پانتسیر و تانکوستا گرفته است).

البته نیروهای یک تیپ و یا لشکر معمولا تعداد زیادی سامانه شانه پرتابی همچون سام ۱۴/۱۶ و ۱۸ حمل میکردند.شیلکا در برابر اتش مسلسل های سنگین توپخانه و یا حملات زرهی و بسیار اسیب پذیر بود از این رو همواره تا یک کیلومتر عقب تر از نوک حمله حرکت میکرد . معمولا شیلکا ها به صورت مساوی بین ستون های زرهی تقسیم میشدند تا در کنار سام ۹ پوشش لازم را فراهم کنند.اگرچه شیلکا در شوروی و روسیه در نبرد شرکت نکرد ولی در افغانستان چندین بار علیه اهداف زمینی با موفقیت به کار رفت ولی در خارج شوروی کاربرد بسیاری داشت .

اولین حضور رسمی و ثبت شد که نتایجش مشخص است(البته دست کم در دو درگیری دیگر قبل از این حظور داشت)نبرد سال ۱۹۷۳ یوم اکیپور بود که تاثیرش انقدر بود که باعث توسعه سیستم های مشابه و همچنین دست پا کردن نامی برای این پرنده باشد. در این جنگ اسرائیل ۱۰۲ و یا به قولی ۱۲۰ جنگنده از دست داد که به گفته منابع مختلف بین ۱۳ تا ۲۵ جنگنده توسط شیلکا از دست رفت. شیلکا در ۲۰ جنگ خدمت کرد که یکی از انها جنگ ایران و عراق بود که توانست تعداد از جنگنده های فانتوم و اف۵ ایرانی را سرنگون کند تا اندازه ای کاپیتان محمود اسکندری خلبان مشهور فانتوم ایرانی در جمله ای مشهور گفت”شیلکا فانتوم را اره میکرد”ولی با در نهایت شیلکا در دهه ۱۹۸۰ به سرعت از دور خارج شد. ورود موشکهای چون تاو و هلفایر و یا ماوریک که دارای بردی بیش از برد توپ ان بود باعث شد تا روسها به دنبال سامانه مشهور تانگوستا بروند که ترکیبی از توپ و موشک بود و سرعت واکنش ان به اهداف بین ۴تا ۶ ثانیه بود.

یکی از ارتقات که بر روی شیلکا انجام شد سامانه شلیکا ام است که دارای رادار جدید با قدرت خروجی بیشتر، نصب یک سامانه اپتیکی دید حرارتی مجهز به مسافت یاب لیزری که به ان اجازه میداد بدون استفاده از رادار با هدف درگیر شود،سامانه کنترول اتش دیجیتال با سرعت پرواز چهار برابر بیشتر، خط انتقال داده بری تبادل اطلاعات با مرکز فرمانده ای و یا سکوهای رادار،قابلیت بسیار بیشتر در برار جنگ الکترونیک، توان درگیر با هدف در ارتفاع ۲۵ متری(در نسخه قبلی صد متر به صورت عملی)،زمان واکنش به نصف کاهش یافته . همچنین میتوان بر روی این سیستم موشک ۹M311 که بر روی سامانه تانگوستا نصب است نیز هماهنگ کرد که برد درگیر را از ۲٫۵ کیلومتر با توپ به ده کیلومتر با موشک می رسد . لهستان و اکرائین نیز ارتقاء های مشابه ای را برای چند کشور انجام داده اند.

شیلکا همچنان در ۲۵ کشور جهان درخدمت است که یا در نقش پشتبانی زمینی و یا پدافند هوایی با یا بدون ارتقا به کار میرود.

منبع :

http://jangaavaran.ir/%D8%AA%D9%88%D9%BE-%D8%B6%D8%AF-%D9%87%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D9%84%DB%8C%DA%A9%D8%A7/

ارسال نظر برای این مطلب

عنوان	پاسخ	بازدید	توسط
آشنایی با جنگنده رهگیر پرقدرت روسیه mig 31 فاکس هوند !	1	3597	dalahoo4631
مقاله ای جامع و تحلیلی در مورد نیروی هوایی جمهوری اسلامی ایران IRIAF !	4	7750	dalahoo4631
آشنایی با جنگنده ضربتی کارآمد سوخو 39 (su 39) !	5	4885	dalahoo4631
آشنایی کامل با جنگنده Su-35 (سوپر فلانکر) خطرناک ترین و بی رحم ترین جنگنده دنیا !	3	12622	dalahoo4631
آشنایی با جنگنده اف 15 ایگل (عقاب آمریکایی) !	0	7265	admin
تهاجم آردنن ؛ آخرین فرصت هیتلر برای جلوگیری از پیشروی متفقین	0	4897	admin
گالری تصاویر سلاح سرد / شمشیر ، خنجر ، تبر	0	5925	admin
معرفی تانک میدان نبرد آمریکا / تانک ام 1 آبرامز (M1 Abrams)	0	4330	admin
معرفی سلاح محبوب قشقایی ها / اسلحه برنو (vz. 24)	0	6303	admin
معرفی سلاح Ak 47 (کلاشینکف) / هولناک ترین سلاح کشتار جمعی در تاریخ	0	17093	admin